Τόσα πολλά για μια τόσο σύντομη θητεία… Ο Πάπας Φραγκίσκος γιορτάζει τη 10η επέτειο από την εκλογή του τη Δευτέρα, ξεπερνώντας κατά πολύ τα «δύο ή τρία» χρόνια που οραματιζόταν κάποτε για τη θέση του και χωρίς να δείχνει σημάδια υποχώρησης.
Αντίθετα, με μιαν ατζέντα γεμάτη προβλήματα και σχεδιασμούς, χωρίς να επιβαρύνεται πλέον από τη σκιά του Πάπα Βενέδικτου XVI, ο Φραγκίσκος, 86 ετών σήμερα, δεν σκέφτεται τη συνταξιοδότηση, ενώ πρόσφατα περιέγραψε τη θέση του Πάπα ως ισόβια εργασία.
Ο πρώτος Λατινοαμερικανός Πάπας στην Ιστορία έχει ήδη αφήσει το στίγμα του και θα μπορούσε να έχει ακόμα μεγαλύτερο αντίκτυπο στα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, πριν από μία δεκαετία, ο Αργεντινός Ιησουίτης ήταν τόσο πεπεισμένος ότι δεν θα εκλεγόταν Πάπας, που παρ’ ολίγον να χάσει την τελική ψηφοφορία καθώς συνομιλούσε με έναν συνάδελφό του καρδινάλιο έξω από την Καπέλα Σιξτίνα.
«Ο τελετάρχης βγήκε και είπε “θα πας μέσα ή όχι;”» θυμήθηκε ο Φραγκίσκος σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Associated Press. «Κατόπιν συνειδητοποίησα ότι επρόκειτο για ασυνείδητη αντίστασή μου στο να μπω στην αίθουσα».
Εξελέγη 266ος Πάπας στην επόμενη ψηφοφορία.
Σεξουαλική κακοποίηση
Ο Φραγκίσκος έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου μέχρι να μάθει τα πάντα σχετικά με τη σεξουαλική κακοποίηση εκ μέρους των κληρικών, υποβαθμίζοντας αρχικά το πρόβλημα με τρόπους που έκαναν τους επιζώντες να αμφισβητούν αν «το κατάλαβε». Αφυπνίστηκε πέντε χρόνια μετά, έπειτα από μια προβληματική επίσκεψη στη Χιλή.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ανακάλυψε σοβαρή διάσταση μεταξύ όσων του είχαν πει οι Χιλιανοί επίσκοποι για την περιβόητη υπόθεση και της πραγματικότητας: εκατοντάδες ή χιλιάδες Χιλιανοί πιστοί βιάζονταν και παρενοχλούνταν από καθολικούς ιερείς για δεκαετίες.
«Αυτή ήταν η μεταστροφή μου», είπε στο AP. «Τότε έσκασε η βόμβα, όταν είδα τη διαφθορά πολλών επισκόπων».
Ο Φραγκίσκος έκτοτε πέρασε μια σειρά από μέτρα που στόχευαν στη λογοδοσία της ιεραρχίας της Εκκλησίας, αλλά τα αποτελέσματα ήταν ανάμεικτα. Ο Βενέδικτος είχε καθαιρέσει περίπου 800 ιερείς, αλλά ο Φραγκίσκος φαίνεται περισσότερο απρόθυμος να απομακρύνει τους κακοποιητές, αντανακλώντας την αντίσταση εντός της ιεραρχίας στις προσπάθειες για οριστική απομάκρυνση των «θηρευτών» από την ιεροσύνη.
Και έχει ήδη ενσκύψει ακόμα μία κρίση: η σεξουαλική, πνευματική και ψυχολογική κακοποίηση ενηλίκων από κληρικούς. Ο Φραγκίσκος έχει επίγνωση του προβλήματος –μια νέα υπόθεση αφορά έναν από τους συναδέλφους του Ιησουίτες–, αλλά φαίνεται να μην υπάρχει βούληση να αναληφθεί αποφασιστική δράση.
Η σημασία των Συνόδων
Οταν γραφεί η ιστορία του Φραγκίσκου ως Πάπα, ολόκληρα κεφάλαια θα μπορούσαν κάλλιστα να αφιερωθούν στην έμφαση που έχει δώσει στη «συνοδικότητα», έναν όρο που έχει μικρή σημασία εκτός καθολικών κύκλων, αλλά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μία από τις σημαντικότερες εκκλησιαστικές συνεισφορές του Φραγκίσκου.
Σύνοδος είναι η συγκέντρωση επισκόπων· σε αυτό το πλαίσιο, η φιλοσοφία του Φραγκίσκου έγκειται στο ότι οι επίσκοποι πρέπει να ακούν ο ένας τον άλλο και οι λαϊκοί είναι εκείνοι που καθορίζουν το όραμα για την Καθολική Εκκλησία: ο Πάπας θέλει η Εκκλησία να είναι ένα σημείο όπου οι πιστοί γίνονται αποδεκτοί, βρίσκουν στήριξη και εισακούγονται.
Οι Σύνοδοι που έγιναν κατά τα πρώτα 10 χρόνια του πρόσφεραν ορισμένες ιδιαίτερα σημαντικές αλλά και αμφιλεγόμενες στιγμές της παπικής του θητείας.
Αφού άκουσε τον Γολγοθά των διαζευγμένων Καθολικών κατά τη διάρκεια μιας Συνόδου για την οικογένεια το 2014-2015, ο Φραγκίσκος άφησε ένα «παραθυράκι» για να επιτρέψει σε διαζευγμένα και πολιτικά ξαναπαντρεμένα ζευγάρια να λαμβάνουν τη θεία κοινωνία. Οι εκκλήσεις να επιτραπεί ο γάμος των κληρικών σηματοδότησε τη Σύνοδο του 2019 στον Αμαζόνιο, αν και ο Φραγκίσκος τελικά απέρριψε την ιδέα.
Η Σύνοδος του Οκτωβρίου περιελάμβανε ένα άνευ προηγουμένου μαζικό αίτημα των καθολικών πιστών για να εισακουστούν οι ελπίδες τους για την Εκκλησία και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν, προκαλώντας αιτήματα από τις γυναίκες για ανάληψη μεγαλύτερων ηγετικών ρόλων, συμπεριλαμβανομένης της χειροτονίας.
Λατινική λειτουργία
Οι παραδοσιακοί καθολικοί ήταν επιφυλακτικοί όταν ο Φραγκίσκος εμφανίστηκε ως Πάπας για πρώτη φορά στη στοά της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου χωρίς την κόκκινη κάπα που φορούσαν οι προκάτοχοί του σε επίσημες εκδηλώσεις. Ωστόσο, δεν περίμεναν ποτέ να ανατρέψει μία από τις «υπογραφές» του Βενέδικτου, επιβάλλοντας εκ νέου περιορισμούς στην παλιά λατινική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένου του πού και ποιος μπορεί να την τελέσει.
Ενώ η απόφαση επηρέασε άμεσα μόνο ένα μικρό ποσοστό των καθολικών πιστών, η αναστολή της παραδοσιακής λειτουργία στα λατινικά έγινε το… κάλεσμα στα όπλα για τη συντηρητική αντιπολίτευση κατά του Φραγκίσκου.
Ο Φραγκίσκος δικαιολόγησε την κίνησή του λέγοντας ότι η απόφαση του Βενέδικτου να απελευθερώσει την τελετή της παλιάς λειτουργίας είχε γίνει πηγή διχασμού στις ενορίες. Οι παραδοσιακοί όμως θεώρησαν τους ανανεωμένους περιορισμούς ως επίθεση στην ορθοδοξία, κάτι που θεώρησαν ότι έρχεται σε αντίθεση με το μάντρα του Φραγκίσκου «όλοι είναι ευπρόσδεκτοι».
Αν και οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές για υποχώρηση του Φραγκίσκου δεν είναι μεγάλες, οι παραδοσιακοί έχουν τον χρόνο με το μέρος τους, γνωρίζοντας ότι σε έναν θεσμό 2.000 ετών μπορεί να έρθει ένας άλλος Πάπας, πιο φιλικός προς την παλιά λειτουργία.
Ο ρόλος των γυναικών
Τα αστεία του Φραγκίσκου για τη «γυναικεία ευφυΐα» έχουν από καιρό προκαλέσει ανατριχίλα στις γυναίκες. Οι γυναίκες θεολόγοι είναι το «κερασάκι στην τούρτα», είπε κάποτε. Οι καλόγριες δεν πρέπει να είναι γριές υπηρέτριες», σχολίασε αλλού. Η Ευρώπη δεν θα έπρεπε να είναι μια άγονη, στείρα «γιαγιά», είπε στους ευρωβουλευτές – μια παρατήρηση που προκάλεσε ένα θυμωμένο τηλεφώνημα από την τότε καγκελάριο της Γερμανίας, Αγκελα Μέρκελ.
Εντούτοις, είναι επίσης αλήθεια ότι ο Φραγκίσκος έχει κάνει περισσότερα για να προωθήσει τις γυναίκες στην Εκκλησία από οποιονδήποτε προκάτοχό του, συμπεριλαμβανομένου του διορισμού πολλών γυναικών σε υψηλές θέσεις στο Βατικανό.
Αυτό δεν μεταφράζεται σε κάτι ιδιαίτερο, δεδομένου ότι μόνον μία στους τέσσερις υπαλλήλους της Αγίας Εδρας είναι γυναίκα, καμία γυναίκα δεν διευθύνει κάποιο τμήμα και ο Φραγκίσκος έχει υποστηρίξει το εκκλησιαστικό δόγμα που απαγορεύει στις γυναίκες την ιεροσύνη.
Αλλά το ζήτημα έχει ήδη πάρει τον δρόμο του και «δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής», σημείωσε η Μαρία Λία Ζερβίνο, μία από τις τρεις πρώτες γυναίκες που διορίστηκαν στο γραφείο του Βατικανού που βοηθά τον Πάπα να επιλέξει επισκόπους σε όλο τον κόσμο.
Οι ΛΟΑΤΚΙ+ πιστοί
Η επιμονή του Φραγκίσκου ότι οι επί μακρόν περιθωριοποιημένοι ΛΟΑΤΚΙ+ καθολικοί μπορούν να γίνουν αποδεκτοί στην Εκκλησία μπορεί να συνοψιστεί με δύο δηλώσεις που έχουν στιγματίσει τη θητεία του μέχρι σήμερα: «Ποιος είμαι εγώ να κρίνω;» και «Το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι έγκλημα».
Στο μεταξύ, κάνοντας αυτές τις ιστορικές δηλώσεις, ο Φραγκίσκος μετέτρεψε την προσέγγιση των ΛΟΑΚΤΙ+ ατόμων σε χαρακτηριστικό της θητείας του περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο Πάπα.
Υπηρετεί τα μέλη μιας κοινότητας τρανς στη Ρώμη. Εχει συμβουλεύσει ομόφυλα ζευγάρια που επιδιώκουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με τον καθολικό τρόπο ζωής. Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στις ΗΠΑ το 2015, δημοσιοποίησε μια ιδιωτική συνάντηση με έναν ομοφυλόφιλο πρώην φοιτητή και τον σύντροφό του για να αντικρούσει το συντηρητικό αφήγημα ότι είχε δεχτεί έναν ακτιβιστή κατά του ομόφυλου γάμου.
«Ο Πάπας υπενθυμίζει στην Εκκλησία ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι συμπεριφέρονται ο ένας στον άλλο δημοσίως έχει πολύ μεγαλύτερη ηθική σημασία από αυτό που μπορεί να κάνουν οι άνθρωποι στην ιδιωτικότητα μιας κρεβατοκάμαρας», δήλωσε ο Φράνσις ΝτεΜπερνάρντο της οργάνωσης New Ways Ministry, ο οποίος υποστηρίζει τη μεγαλύτερη αποδοχή των ΛΟΑΤΚΙ+ καθολικών.
Πηγή: Associated Press