“Η Τράπεζα του Αύριο…”

Άρθρο του κ.  Σπυρίδων Α. Κοθρά, Οικονομολόγου – Τραπεζικού Στελέχους, κατόχου M.Sc. in Banking και M.Sc. in European Law & Policies,

Στο σήμερα…

Καθώς οι οδηγίες κοινωνικής απόστασης εξακολουθούν να ισχύουν για τη μείωση του ρυθμού μετάδοσης του COVID-19, πολλοί πελάτες έχουν αντικαταστήσει τις επισκέψεις σε υποκαταστήματα τραπεζών με λύσεις ψηφιακής τραπεζικής.

Παρόλο που τα καταστήματα έχουν γίνει λιγότερο δημοφιλή, για τις τράπεζες η παροχή τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών σε πελάτες είναι ζωτικής σημασίας, ώστε να επιτύχουν όλο και μεγαλύτερη δημιουργία εσόδων από την παροχή εξατομικευμένης υπηρεσίας προς τους παραδοσιακούς πελάτες. Έτσι, όσο η τραπεζική υποδομή και οι ανάγκες των καταναλωτών αλλάζουν γρήγορα, οι τράπεζες πρέπει να επανεξετάσουν τις ψηφιακές τους στρατηγικές.

Αρκετά είναι τα στελέχη του τραπεζικού κλάδου που αναπτύσσουν σε μεγάλα στρογγυλά τραπέζια συζητήσεις σχετικές με επίκεντρο την “Τράπεζα του Αύριο”, την εξέλιξη των τραπεζικών συναλλαγών, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη διαχείριση κινδύνου.

Συγκεκριμένα, οι συζητήσεις αυτές διερευνούν πώς θα μπορούσε να μοιάζει η τράπεζα του μέλλοντος και εξετάζουν τις αλλαγές που απαιτούνται για την επίτευξη αυτής της τεράστιας εξέλιξης. Επίσης, μελέτες εξετάζουν τις πιθανές προκλήσεις που θα δημιουργούσε μια ανάπτυξη αυτού του είδους για την έκθεση των τραπεζών σε κινδύνους και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να ανταποκριθεί το ζήτημα της ασφάλισης, μετά τη μεταφορά αυτών των νέων κινδύνων. Πολλές τέτοιες ομάδες συζητήσεων, θεώρησαν ότι οι θεμελιώδεις τραπεζικές υπηρεσίες δεν θα έβλεπαν σημαντικές αλλαγές, με τις παραδοσιακές λειτουργίες να παραμένουν σε ισχύ, όπως:

• Λήψη καταθέσεων από τους πελάτες.
• Δανεισμός χρημάτων σε ιδιώτες, επιχειρήσεις και ιδρύματα.
• Διευκόλυνση των πληρωμών τόσο εγχώριων όσο και διεθνών, καθώς και της ροής μετρητών.
• Παροχή οικονομικών συμβουλών και συμβουλών διαχείρισης κινδύνων σε ιδιώτες, επιχειρήσεις και ιδρύματα.
• Διευκόλυνση της πρόσβασης και της λειτουργίας των κεφαλαιαγορών.
• Παροχή πρόσβασης σε μια σειρά πρόσθετων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών.

Συμφωνήθηκε ότι, ενώ ο βασικός ρόλος μιας τράπεζας ήταν απίθανο να αλλάξει σημαντικά, μια τελευταία μελέτη έδειξε τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να παρασχεθούν αυτές οι βασικές υπηρεσίες στο μέλλον.

Επικείμενες Αλλαγές…

 

Κατά τη διάρκεια πολλών εκτενών σχετικών με το αντικείμενο μελετών, εντοπίστηκαν διάφοροι παράγοντες ως εργαλεία-οδηγοί για την αναμενόμενη αλλαγή:

1. ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΠΕΛΑΤΩΝ ΓΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ.

• Πρόσβαση σε τραπεζικές υπηρεσίες οποτεδήποτε, οπουδήποτε, περιορίζοντας τις ευκαιρίες για προσωπική επαφή.
• Μεταβαλλόμενες συνήθειες, προσδοκίες και δημογραφικά στοιχεία.
• Ευκολία χρήσης των ψηφιακών υπηρεσιών – απρόσκοπτη και εξατομικευμένη εμπειρία.

2. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΥΨΗΛΟΥ MARGIN[1].

• Ανταγωνισμός από τη χρηματοοικονομική τεχνολογία (Fintech[2]) σε τομείς συναλλαγών που παράγουν έξοδα-εισφέρουν στην τράπεζα προμήθειες, όπως οι διεθνείς πληρωμές.
• Ομότιμοι δανειστές που ανταγωνίζονται σε συγκεκριμένα τμήματα.

3. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (BIG DATA[3]).

• Oι τράπεζες πρέπει να χρησιμοποιούν πλήρως τα διαθέσιμα δεδομένα για τη λήψη ορθών επιχειρηματικών αποφάσεων, την παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών στους πελάτες και τη διαχείριση κινδύνων (π.χ. εντοπισμός δόλιων δραστηριοτήτων).
• Χρήση νέων εργαλείων και τεχνικών με μηχανική μάθηση (e-learning).

4. ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ.

• Σημαντικά κέρδη αποτελεσματικότητας και απόδοσης μπορούν να επιτευχθούν μέσω της τεχνολογίας, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο ανθρώπινου σφάλματος.

5. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ – ΤOΣΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ (IN HOUSE) ΟΣΟ ΚΑΙ ΜΕ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΙΤΟΥΣ (OUTSOURCING).

• Η «τράπεζα του μέλλοντος» θα χρειαστεί την υποδομή και την οργάνωση για να αντιδράσει και να καινοτομήσει γρήγορα.
• Αυτή η νέα τράπεζα είναι πολύ πιθανόν να δημιουργηθεί (τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος της) σε συνεργασία με τρίτους, με υπηρεσίες που θα προσφέρονται μέσω cloud.

6. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΘΟΛΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ.

• Αυξημένος ανταγωνισμός από μη τραπεζικά ιδρύματα.
• Δυνατότητα-ευκαιρία να εκμεταλλευθεί η συνολική πελατειακή σχέση για να καλυφθεί ένα ευρύτερο πλαίσιο αναγκών.

7. ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚO ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ.

• Αυξημένη ζήτηση για στελεχιακό προσωπικό που κατανοεί και μπορεί να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες.

Μια αναφορά για την τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού – blockchain – αποτύπωσε την προαναφερθείσα τεχνολογία ως λύση σε ορισμένες από τις ανεπάρκειες του τραπεζικού κλάδου, αντί να φέρεται ως τεχνολογία και εργαλείο, όπου θα μπορεί να αλλάξει εξολοκλήρου όλο το ‘παιχνίδι’ από μόνο του. Ωστόσο, για ορισμένα τμήματα της επιχειρηματικότητας, η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού – blockchain[4], όπως είναι για παράδειγμα η εμπορική πίστωση, η ως άνω τεχνολογία θεωρείται ως κάτι που θα μπορούσε να είναι επαναστατικό, αλλά όχι εξελικτικό.

Τέλος, μελέτες σχετικές με την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη ρομποτική στον τραπεζικό τομέα, δείχνουν ότι βελτίωσαν γρήγορα το ρόλο των τραπεζών στην κοινωνία και το βασικότερο όλων, ότι αποτελούν το κλειδί για να ισχυροποιηθεί η πίστη του πελάτη, όχι μόνο προς την ίδια την τράπεζα, αλλά και γενικότερα, στο νόμισμα και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τέλος, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθεί πως υπήρχε και υπάρχει ακόμη, ισχυρή η αντίληψη πως η Τεχνητή Νοημοσύνη στον τραπεζικό κλάδο, προσέφερε και προσφέρει υπηρεσίες και προϊόντα που κάθε άνθρωπος αντιλαμβανόταν και αντιλαμβάνεται διαφορετικά, από γενιά σε γενιά.

Τάσεις…

Η ανάγκη των τραπεζών για θέσπιση καινοτομίας και εφαρμογής των αλλαγών που περιγράφονται κρίθηκε και κρίνεται καίριας σημασίας, καθώς ο μετασχηματισμός θεωρήθηκε και εξακολουθεί να θεωρείται ουσιαστική απάντηση σε έναν εξελισσόμενο κόσμο, με μεταβαλλόμενες τάσεις. Οι τράπεζες θα πρέπει να αξιοποιήσουν τα μεγάλα δεδομένα (big data) για να λάβουν καλύτερες αποφάσεις και να προωθήσουν την αποτελεσματικότητα μέσω της μεγάλης χρήσης της αυτοματοποίησης και της ρομποτικής. Επιπρόσθετα, για χρόνια υπήρξε (και δυστυχώς για μερικούς υπάρχει ακόμη) η πεποίθηση ότι οι τράπεζες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διευκόλυνση των πληρωμών και της ροής μετρητών – αλλά στην ουσία, σήμερα, για τους τραπεζίτες υπάρχει η θέση με την οποία υποστηρίζουν ότι θα ήταν ‘ευτυχείς’, όσων αφορά τις σύνθετες και υψηλού κόστους και έντασης εργασίες, να γίνουν πιο απλοποιημένες, αυτοματοποιημένες, ακόμη και να ανατεθούν σε εξωτερικούς συνεργάτες (outsourcing)τις καίριας σημασίας για τις ίδιες εργασίες.

Οι τάσεις που εντοπίστηκαν θα δημιουργούσαν σημαντικές ευκαιρίες, αλλά θα έφερναν στο προσκήνιο επίσης νέες απειλές και κινδύνους υιοθέτησης-υλοποίησης, ορισμένους  από τους οποίους προσδιορίστηκαν στους ακόλουθους τομείς:

• Κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο (τόσο κίνδυνος διακοπής λειτουργίας όσο και διαφθορά και απώλεια δεδομένων).
• Στρατηγικοί και επιχειρηματικοί κίνδυνοι (π.χ. επένδυση σε λανθασμένες τεχνολογίες ή καθόλου επένδυση).
• Κίνδυνος τρίτων (π.χ. κίνδυνος πρόσβασης σε υπηρεσίες μέσω του cloud).
• Βασικοί κίνδυνοι προσώπων (π.χ. εξάρτηση από μερικά βασικά άτομα-κλειδιά που κατανοούν τα συστήματα).
• Κίνδυνος εκτέλεσης.
  • Η ανάγκη εξ ορθολογισμού των βασικών τραπεζικών συστημάτων – με ορισμένες τράπεζες να χρησιμοποιούν περισσότερα από 20 λειτουργικά συστήματα.
  • Συστήματα παλαιού τύπου – τα εξαιρετικά εξατομικευμένα ιστορικά συστήματα κεντρικών υπολογιστών μπορεί να έχουν αποδειχθεί αξιόπιστα στο παρελθόν, αλλά συχνά βασίζονται στην Κοινή Επιχειρηματική Γλώσσα (COBOL) (μια γλώσσα προγραμματισμού που τώρα σπάνια διδάσκεται) και δεν προσαρμόζονται καλά στις αυξανόμενες προσδοκίες των πελατών για μια ψηφιακή λύση.
  • Ανησυχίες σχετικά με την εμπιστοσύνη στο υπολογιστικό νέφος (cloud) σχετικά με τον κίνδυνο συγκέντρωσης δεδομένων σε συγκεκριμένα clouds, καθώς και την αναπτυσσόμενη νομοθετική ρύθμιση και τις διασυνοριακές νομικές περιπλοκές διαφόρων θεμάτων.
• Διατήρηση δεδομένων και συναφείς κίνδυνοι.
  • Η χονδρική κατοχή και εξόρυξη μαζικών δεδομένων (big data) από την τεχνητή νοημοσύνη θεωρήθηκε τόσο πλεονέκτημα όσο και κίνδυνος· πλεονέκτημα για την καλύτερη διευκόλυνση της προσαρμογής των προϊόντων και των υπηρεσιών τόσο για τους ιδιώτες όσο και για τους εμπορικούς πελάτες, καθώς και κίνδυνο λόγω έκθεσης σε απαιτήσεις πελατών που επιβεβαιώνεται από την κατοχή και την κακοδιαχείριση δεδομένων.
  • Ασφάλεια δεδομένων – αυτό θεωρήθηκε ως έκθεση που υποβλήθηκε τόσο σε εσωτερικό σφάλμα όσο και σε επίθεση τρίτων, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικά αυξημένο κόστος, απώλεια χρόνου διαχείρισης και να αποτελέσει καταστροφικό πλήγμα για την φήμη και πελατεία μιας επιχείρησης.
  • Αυξημένη εξάρτηση από πλατφόρμες, τεχνητή νοημοσύνη και μαζικά δεδομένα (big data)– επισημάνθηκε η ανησυχία σχετικά με τη διακοπή του συστήματος και το σφάλμα που θα μπορούσαν να υποστούν οι πελάτες και η ίδια η τράπεζα, με τις επαγγελματικές ασφάλειες αποζημίωσης και την ασφάλιση διακοπής λειτουργίας των επιχειρήσεων να επισημαίνονται ως ανάγκη ανάπτυξης για την αντιμετώπιση του κινδύνου.
  • Η διαφθορά.
• Νομική και κανονιστική επιβάρυνση.

Οι ταχέως αναπτυσσόμενες κανονιστικές αλλαγές χωρίστηκαν σε δύο βασικούς τομείς:

• Λειτουργική:
  • Οδηγία για τις υπηρεσίες πληρωμών PS2, Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), Καταπολέμηση της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες (AML), Γνώριζε τον πελάτη σου (KYC), Οδηγία για τις Αγορές Χρηματοπιστωτικών Μέσων MiFID2, Ενιαίος Χώρος Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA), Dodd-Frank, Δίκαιος και Ακριβής Νόμος περί Πιστωτικών Συναλλαγών (FACTA), Κανονισμός για τις Υποδομές των Ευρωπαϊκών Αγορών (EMIR), Καθαρός Σταθερός Δείκτης Εύρεσης – Βασιλεία III (NSFR).
• Ισολογισμoύ:
  • Κεφάλαιο, μόχλευση, Συνολική Ικανότητα Απορρόφησης Ζημιών (TLAC), Διαθήκες Διαβίωσης, Καθαρός δείκτης σταθερής χρηματοδότησης (NSFR) / Βασιλεία ΙΙΙ, Τραπεζική Ένωση Της Επιτροπής Ευρώ, Ασφάλιση Καταθέσεων, Σύστημα Αποζημίωσης Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών (FSCS).

Ενώ τα διάφορα τραπεζικά φόρουμ, δεν σχεδιάζονται ώστε να προβούν σε λεπτομερή επανεξέταση των κύριων ασφαλίσεων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, παρόλο αυτά, τα βασικά ασφαλιστικά προϊόντα μεταφοράς κινδύνου, σχεδόν πάντα, αναφέρονται σε συζητήσεις και στη διεθνή σχετική βιβλιογραφία, καθώς υπήρξε και συνεχίζει να υπάρχει γενική συμφωνία ότι η ασφαλιστική αγορά και οι λύσεις που παρέχει θα πρέπει να αναπτυχθούν με παρόμοιο ρυθμό με τον ίδιο τον τραπεζικό κλάδο. Ο «συστημικός» κίνδυνος για τις τράπεζες στηρίχθηκε στη συγκέντρωση της λήψης αποφάσεων και των συμβουλών σε ένα σύστημα ή αλγόριθμο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολλαπλά σφάλματα για πολλούς πελάτες. Η RegTech[5] και τα εσωτερικά συστήματα ελέγχου τεχνητής νοημοσύνης – που αποτυπώνουν παραβιάσεις σχετικές με την καταπολέμηση της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες (AML) και των κυρώσεων και συμβάλλουν στον εντοπισμό περιπτώσεων απάτης – έχουν ήδη αναπτυχθεί και θα καταστήσουν πολλές τράπεζες μια καλύτερη πρόταση ανάληψης κινδύνου από την άποψη της ασφάλισης· Αυτές οι εξελίξεις μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αυτοματοποίηση της συλλογής δεδομένων από την άποψη, ανανέωσης της ασφάλισης.

Στο μέλλον…

Συμπερασματικά, αναλύοντας όλα τα παραπάνω, το κεντρικό περιεχόμενο μπορεί να συνοψιστεί σε διάφορα βασικά συμπεράσματα:

• Η αλλαγή είναι συνεχής και ο τραπεζικός κόσμος αλλάζει ταχύτερα από ποτέ – και δεν θα αλλάξει ποτέ με τόσο αργούς ρυθμούς, όσο αλλάζει τώρα.
• Οι ανατρεπτικές τεχνολογίες και οι εταιρείες αποτελούν κίνδυνο και ευκαιρία για τις τράπεζες που τοποθετούνται στρατηγικά – είτε μέσω των προγραμμάτων επιτάχυνσης είτε με την απόκτηση της τεχνολογίας των πληροφοριών μέσω της δραστηριότητας συγχωνεύσεων και εξαγορών.
• Οι τράπεζες σε «κληροδοτημένους-απαρχαιωμένους» κεντρικούς υπολογιστές που δεν είναι συμβατοί με τη νέα τεχνολογία βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, αλλά ο κίνδυνος ανάπτυξης μιας νέας πλατφόρμας είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί εξαιρετικά προσεκτικά και άμεσα.
• Η φύση των τραπεζικών ζημιών και σφαλμάτων θα αλλάξει καθώς αναπτύσσεται η τεχνολογία, αλλά η βασική συνιστώσα κινδύνου θα παραμείνει – ο αμελής, δόλιος ή ανίκανος υπάλληλος ή υπεργολάβος, ωστόσο στο μέλλον αυτό θα περιλαμβάνεται, κατά τη χρήση ή τον προγραμματισμό της τεχνητής νοημοσύνης.

Τέλος, μεγάλο προβληματισμό φέρνει στους τραπεζίτες το φαινόμενο σχετικό με το ταξίδι, όπου η σημερινή τράπεζα μετατρέπεται σε «τράπεζα του μέλλοντος» και το ερώτημα εάν θα πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους πελάτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να χρησιμοποιούν ψηφιακές υπηρεσίες.

Τελευταία, είναι αυτονόητο πως για να αποδείξουν οι τράπεζες τις μελλοντικές τους ιδέες και να παραμείνουν ανταγωνιστικές, θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις ανθρώπινες τεχνολογικές λύσεις για να βελτιώσουν την εμπειρία των πελατών και να μειώσουν τις συνταρακτικές αλλαγές, όπου από μόνες τους είναι έκτακτες και κάθε έκτακτο γεγονός μπορεί να φέρει δυσμενείς συνέπειες, τόσο για τον τραπεζικό κλάδο, όσο και για ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ευ σοι το μέλλον έξει, αν το παρόν ευ τιθής.

Το μέλλον σου θα είναι καλό, αν τακτοποιήσεις καλά το παρόν.

(Ισοκράτης, 436-338 π.Χ. – Αθηναίος ρήτορας)

[1] Τα περιθώρια κέρδους είναι λόγοι που εξηγούν πόσο καλά μια εταιρεία χρησιμοποιεί τα έσοδά της για να δημιουργήσει κέρδος.

[2] Ο όρος Fintech (Χρηματοοικονομική Τεχνολογία) αναφέρεται σε λογισμικό και άλλες σύγχρονες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται από επιχειρήσεις που παρέχουν αυτοματοποιημένες και βελτιωμένες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Για παράδειγμα, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές τράπεζες, οι νεοσύστατες εταιρείες FinTech λειτουργούν ευέλικτα και γρήγορα, όταν πρόκειται να εφαρμόσουν νέες υπηρεσίες με βάση τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις.

[3] Το Big Data είναι μια συλλογή δεδομένων με τεράστιο όγκο, αλλά αυξάνεται εκθετικά με τον χρόνο. Είναι δεδομένα με τόσο μεγάλο μέγεθος και πολυπλοκότητα που κανένα από τα παραδοσιακά εργαλεία διαχείρισης δεδομένων δεν μπορεί να τα αποθηκεύσει ή να τα επεξεργαστεί αποτελεσματικά. Τα μεγάλα δεδομένα είναι επίσης δεδομένα αλλά με τεράστιο μέγεθος.

[4] Το Blockchain είναι ένα σύστημα καταγραφής πληροφοριών με τρόπο που καθιστά δύσκολη ή αδύνατη την αλλαγή, παραβίαση ή εξαπάτηση του συστήματος.

[5] Η RegTech είναι η διαχείριση ρυθμιστικών διαδικασιών εντός του χρηματοοικονομικού κλάδου μέσω της τεχνολογίας. Οι κύριες λειτουργίες της RegTech περιλαμβάνουν την εποπτική παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και τη συμμόρφωση.