Συνέντευξη: Φλώρρα Κασαβέτη
Δεν υπάρχει τίποτα πιο ερωτικό από έναν άνδρα και μία γυναίκα που ελκύονται και αγαπιούνται. Και κάνουν σεξ γιατί θέλουν να κάνουν σεξ. Και αποκτούν μωρό γιατί θέλουν να αποκτήσουν μωρό. Αυτό όμως το απλό, αυτονόητο και ρομαντικό σενάριο δεν είναι πάντα εφικτό για όλους. Για κάποια ζευγάρια το σεξ της απόλαυσης μπορεί να γίνει μια ψυχοφθόρα διαδικασία, όταν ο στόχος-μωρό συνοδεύεται από δυσκολία στη σύλληψη και επαναλαμβανόμενους κύκλους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Ο Δρ. Θάνος Ασκητής, Ψυχίατρος- Σεξολόγος, Καθηγητής Ψυχιατρικής EUC, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, είναι ο ειδικός που επιλέξαμε για να μιλήσουμε για το σεξ… που χάνεται στον δρόμο και όλες τις παρενέργειες που προκύπτουν.
Κύριε Ασκητή, τελικά σε τι βαθμό συνδέεται το σεξ με το ένστικτο της αναπαραγωγής;
Για τον άνδρα δεν υπάρχει άμεση συσχέτιση της σεξουαλικής επιθυμίας με το ένστικτο της αναπαραγωγής. Διότι ο άνδρας την αναπαραγωγή δεν τη μεταφέρει στον εγκέφαλό του ούτε την ενσωματώνει μέσα στις λειτουργικές του ανάγκες. Αντίθετα, στη γυναίκα η σεξουαλική επιθυμία έρχεται μέσα από εγκεφαλικές λειτουργίες. Η γυναίκα αναζητάει έναν άνδρα ισχυρό, δυνατό, επιτυχημένο, για να μπορέσει να αναπαράγει τα ωάριά της.
Μου λέτε, δηλαδή, ότι οι γυναίκες κάνουν σεξ ψάχνοντας τον μπαμπά των ονείρων τους για τα μελλοντικά τους παιδιά;
Ναι, στη γυναίκα αυξάνεται η σεξουαλική επιθυμία, ιδιαίτερα όταν έχει εγκρίνει εγκεφαλικά τον άνδρα στη ζωή της.
Δεν ισχύει το ίδιο για τον άνδρα; Δεν αυξάνεται η σεξουαλική του επιθυμία, όταν έχει εντοπίσει τη γυναίκα της ζωής του;
Όχι απαραίτητα. Η γυναίκα – που μπορεί να πληροί τα κριτήρια για να είναι καλή σύζυγος ή κατάλληλη μητέρα – δεν είναι απαραίτητα αυτή που τον διεγείρει σεξουαλικά. Σίγουρα, πάντως, η σεξουαλική επιθυμία του άντρα δεν ξεκινάει ως κίνητρο αναπαραγωγής. Ξεκινάει ως κίνητρο εικόνας αισθητηριακής έλξης και σεξουαλικής διέγερσης. Γενικά, θα πρέπει να πούμε ότι ο άνδρας είναι επιφανειακός στη σεξουαλική επιθυμία. Χτίζει τη σχέση και συνδέεται συναισθηματικά με την επανάληψη των συνευρέσεων μέσα από τη σεξουαλική του επιθυμία για τη γυναίκα που τον ελκύει. Γι’ αυτό να ξέρετε είναι μύθος ότι οι άνδρες βαριούνται πιο γρήγορα τις συζύγους τους. Υπάρχουν άνδρες που ποθούν τις γυναίκες τους καθ’ όλη τη διάρκεια του έγγαμου βίου. Οι συχνές επαφές με το αντικείμενο του πόθου του – τη γυναίκα του εν προκειμένω- συντηρεί αυτόν τον πόθο, τη σεξουαλική επιθυμία σε έναν άνδρα, και μπορεί να αποτελεί συνταγή για έναν μακροχρόνιο γάμο. Αυτό είναι λάθος μεγάλου αριθμού παντρεμένων γυναικών που περιορίζουν ή στερούν από τον σύζυγό τους την απόλαυση του σεξ μετά τον γάμο, επειδή -θα σας το πω λαϊκά- «έδεσαν τον γάιδαρό τους». Ιδιαίτερα αφού κάνουν παιδιά. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις η γυναίκα δε βλέπει το σεξ ως ευχαρίστηση. Το βλέπει πρωτίστως ως σπέρμα και μετά ως συζυγικό καθήκον. Για αυτό και σταματά να το αποζητά.
Το απολαυστικό σεξ, όπως λέτε, μπορεί να μη συνδέεται με την αναπαραγωγή, όμως η αναπαραγωγή σίγουρα συνδέεται με το σεξ, με την έννοια ότι πρέπει να κάνουμε σεξ για να αποκτήσουμε μωρά.
Ναι, ισχύει αυτό. Όμως, όταν ο στόχος-μωρό δεν προκύπτει φυσικά και αβίαστα, σαμποτάρει το σεξ. Μπορεί να οδηγήσει σε σεξουαλικά προβλήματα, όπως αναστολή οργασμού στον άνδρα και τη γυναίκα, μείωση της επιθυμίας, ακόμα και απέχθεια για το σεξ.
Ένα ζευγάρι ξεκινά σεξ χωρίς αντισύλληψη με στόχο να κάνει μωρό. Και περνά αρκετός καιρός και δεν τα καταφέρνει. Ποια συναισθήματα αναδύονται στο ζευγάρι που βρίσκεται σε διαδικασία αναπαραγωγής;
Άγχος, φόβος και ψυχική ματαίωση. Στην αρχή υπάρχει το άγχος αν θα πετύχουμε τον στόχο, μετά ακολουθεί ο φόβος μήπως δεν τον πετύχουμε και τελικά η ματαίωση, αν οι προσπάθειές μας δεν αποδίδουν. Το ίδιο ισχύει κι όταν το ζευγάρι μπει στη διαδικασία εξωσωματικής και προσπαθεί να επιτύχει με τη βοήθεια της επιστήμης τον στόχο-μωρό.
Το προγραμματισμένο σεξ με βάση τις οδηγίες γιατρού…
…είναι ο θάνατος του ζευγαριού! Το σεξ πλήττεται σοβαρά, όταν χάνει τον αυθορμητισμό του. Δυστυχώς, πλείστοι γυναικολόγοι δίνουν οδηγίες στο ζευγάρι σχετικά με τη συχνότητα και τις ώρες των σεξουαλικών συνευρέσεων, με σκοπό να επιτευχθεί ο στόχος της σύλληψης. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που εξαντλεί και εξοντώνει τη σεξουαλική διάθεση και κυρίως τον αυθορμητισμό. Καθώς μπαίνει στο τραπέζι το σεξ της αναπαραγωγής, χάνεται το σεξ της ευχαρίστησης.
Γι΄ αυτό κι εμείς εδώ στο Κέντρο φροντίζουμε να επιμορφώνουμε πολλούς γυναικολόγους σχετικά με τις συστάσεις τους στα ζευγάρια που προσπαθούν να συλλάβουν. Συστήνουμε, δηλαδή, να αποφύγουν τις συμβουλές για το πώς να πετύχουν το σεξ της σύλληψης με σκληρής στόχευσης προγράμματα που επιβάλλονται στο ζευγάρι, επειδή ξέρουμε ότι αυτό δημιουργεί τεράστιο άγχος και τελικά κλειδώνει το σεξ. Θεωρούμε προτιμότερο, αν το ζευγάρι είναι αγχωμένο, να προχωρήσει πιο γρήγορα στις διαδικασίες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για να αποκτήσει μωρό, παρά να χάνει χρόνο και να αγχώνεται με το ποιος είναι ο σωστός τρόπος να κάνουν σεξ για να συλλάβουν. Είναι καλύτερο να το προσπεράσουν αυτό το στάδιο.
Έρχονται σε εσάς ζευγάρια που έχουν χαθεί σεξουαλικά εξαιτίας της διαδικασίας της εξωσωματικής;
Ναι, φυσικά. Εμείς ξεκινάμε με το κεφάλαιο: ξεχάστε το κυνήγι της γονιμότητας και χαρείτε το παιχνίδι στο σεξ. Το παιδί θα έρθει, κι αν δεν έρθει με φυσικό τρόπο, θα βοηθήσει η επιστήμη. Εμείς βοηθάμε το ζευγάρι να χαλαρώσει και να καταλάβει ότι ο αληθινός στόχος του σεξ είναι η απόλαυση, η ικανοποίηση και ο οργασμός.
Κύριε Ασκητή, όταν ένα ζευγάρι αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας και ο στόχος-μωρό καθυστερεί, σε ποιον στοιχίζει περισσότερο, στον άνδρα ή στη γυναίκα;
Στοιχίζει πολύ περισσότερο στη γυναίκα και δημιουργεί αρκετές ψυχικές επιδράσεις, όπως άγχος, φόβο, απόγνωση, αίσθημα χαμηλής αυτο-αξίας.
Παρόλο που πλέον σήμερα γνωρίζουμε ότι για ένα πρόβλημα υπογονιμότητας δεν ευθύνεται πάντα η γυναίκα;
Έχετε απόλυτο δίκιο σε αυτό. Σήμερα γνωρίζουμε ότι για ένα πρόβλημα υπογονιμότητας του ζευγαριού οι πιθανότητες να φταίει είτε ο άνδρας είτε η γυναίκα είναι περίπου στο 50% -50%. Τα παλιά χρόνια, για το πρόβλημα υπογονιμότητας του ζευγαριού η ευθύνη έπεφτε όλη στη γυναίκα, και το γεγονός ότι τη χαρακτήριζαν «στείρα» (ενώ μπορεί να μην ήταν), αποτελούσε αιτία διαζυγίου.
Παρόλα αυτά, μου λέτε ότι ακόμα και σήμερα οι γυναίκες έχουν περισσότερο άγχος για την υπογονιμότητά τους;
Ναι, κοστίζει περισσότερο στη γυναίκα η υπογονιμότητα, γιατί η γυναίκα έχει βιολογικό τέλος, τελειώνει ο χρόνος της αναπαραγωγικής της ικανότητας σε σχέση με τον άνδρα. Υπάρχει επομένως και το άγχος του χρόνου ως επιπρόσθετο άγχος. Σήμερα, πλέον, είναι μεγαλύτερο αυτό το άγχος, επειδή οι γυναίκες παντρεύονται σε μεγαλύτερη ηλικία και το εύρος της αναπαραγωγικής τους ικανότητας είναι μικρότερο ή μπορεί να ξαναπαντρευτούν και να θελήσουν να αποκτήσουν παιδί στο δεύτερο γάμο τους και τότε πάλι να δυσκολευτούν λόγω ηλικίας.
Ποια τα συναισθήματα του άνδρα, όταν εκείνος διαγνωστεί με πρόβλημα υπογονιμότητας;
Νιώθει ότι χάνει τον ανδρισμό του. Σε μεγάλο επίπεδο νιώθει ντροπή και μειονεκτικά. Κάποιοι άνδρες το περιγράφουν και ως σωματική αναπηρία το ότι έχουν πρόβλημα με τη γονιμότητά τους, όταν συνειδητοποιούν, δηλαδή, ότι το σπέρμα τους είναι προβληματικό και η σύλληψη αποτυγχάνει λόγω αυτού του γεγονότος. Πολύ συχνά – λόγω αυτών των συναισθημάτων – προκύπτουν και σεξουαλικά προβλήματα, όπως αναστολή οργασμού και προβλήματα στη στύση.
Ποια τα συναισθήματα της γυναίκας απέναντι στον υπογόνιμο σύντροφό της;
Η γυναίκα είναι συνήθως υποστηρικτική. Στηρίζει τον άνδρα. Είναι πιο ανοιχτή και δείχνει μια γενναιότητα στις εναλλακτικές. Στο να χρησιμοποιηθεί -για παράδειγμα- σπέρμα δότη, προκειμένου να αποκτήσουν μωρό και να γίνουν οικογένεια.
Ο άνδρας το παίρνει πιο κατάκαρδα και βιώνει πιο έντονα το έλλειμμά του. Αισθάνεται ότι κάποιος πρέπει να συμπληρώσει το σπέρμα του για να γίνει το μωρό. Και τον ενοχλεί η ιδέα ότι μπαίνει το σπέρμα ενός δότη στον κόλπο της γυναίκας του (παρόλο που αυτό δεν ισχύει, δεδομένου ότι ξέρουμε ότι γίνεται εμβρυομεταφορά του γονιμοποιημένου εμβρύου μέσα στη μήτρα). Παρόλα αυτά, ο άνδρας το θεωρεί ένα είδος ψυχικής απιστίας, το σπέρμα δότη.
Η γυναίκα είναι πιο θετική και δεκτική στο να συνειδητοποιήσει ότι ο άνδρας δεν έχει καλή ποιότητα σπέρματος. Παράλληλα, είναι πιο θετική στο να χρησιμοποιήσει ωάρια δότριας, αν τα δικά της ωάρια δεν είναι κατάλληλα.
Οι άνδρες είναι ανοιχτοί στη λύση δότριας;
Σας πληροφορώ ότι κι εκεί χρειάζονται χρόνο να το σκεφτούν και να το αποδεχτούν. Δεν είναι τόσο ανοιχτοί σε αυτές τις εναλλακτικές, όσο οι γυναίκες.
Γιατί;
Επειδή η γυναίκα στοχεύει στη μητρότητα, στο παιδί, ενώ ο άνδρας θέλει να είναι πιο συνεπής στον βιολογικό του ρόλο. Η γυναίκα είναι πιο ώριμη προς τη συναισθηματική της ταυτότητα, που συνδέεται έντονα με τον στόχο της μητρότητας. Η γυναίκα θέλει πάση θυσία να γίνει μητέρα. Με οποιονδήποτε τρόπο.
Χωρίζουν τα ζευγάρια που είναι σε διαδικασία εξωσωματικής, κύριε Ασκητή;
Ναι, ένα ποσοστό χωρίζει. Όχι, όμως, μεγάλο ποσοστό. Το μεγαλύτερο ποσοστό σήμερα πηγαίνει στους ειδικούς και τα καταφέρνει.
Το ζευγάρι, που τελικά καταφέρνει να κάνει μωρό με τη βοήθεια της εξωσωματικής, ξαναβρίσκει τον αυθορμητισμό στο σεξ;
Τον ξαναβρίσκουν. Άμα θέλουν. Τον ξαναβρίσκουν. Τα 2/3 τον ξαναβρίσκουν. Το 1/3 θα χαθεί.
Γιατί θα χαθεί;
Γιατί ως γονείς πλέον (και όχι ως σύντροφοι) θα κολλήσουν πάνω στο παιδί, το οποίο θεωρούν ως σημαντικό άλλοθι της ύπαρξής τους, με αποτέλεσμα να μην ενδιαφέρονται ο ένας για τον άλλον. Την πρώτη περίοδο μετά την έλευση του μωρού, πολλά ζευγάρια αποστασιοποιούνται, μπορεί να κοιμούνται και χώρια. Πολύ συχνά η μητέρα κοιμάται με το παιδί στο συζυγικό κρεβάτι, ο πατέρας κοιμάται στο δωμάτιο του παιδιού. Ο πατέρας ζαρώνει στο δωμάτιο του παιδιού ως άντρας και ως σύντροφος. Ή υπάρχει το σχήμα να κοιμούνται και οι τρεις μαζί στο κρεβάτι. Σε αυτή την περίπτωση ο κίνδυνος να χαθεί η σεξουαλικότητα είναι τεράστιος… στην ουσία έχουμε τρία μωρά στο κρεβάτι. Το πρώτο που συστήνουμε σε αυτήν την περίπτωση είναι να μεταφερθεί το μωρό στο παιδικό δωμάτιο, για να βρει ξανά το ζευγάρι τη σεξουαλικότητά του. Το ζευγάρι πρέπει να συνεχίσει να κάνει σεξ.
Γιατί πρέπει να συνεχίσει να κάνει σεξ;
Όχι γιατί πρέπει αναγκαστικά, αλλά επειδή το ευχαριστιέται. Πρέπει να δουν το σεξ ως μια αυτοδιάθεση συμμετοχής κι όχι καθήκον γάμου και μέσο για τον στόχο-μωρό. Ένα σεξ που είναι λειτουργικό, εκφραστικό και οργασμικό προσφέρει την καλύτερη αγχολυτική θεραπεία στο ζευγάρι. Και ο ένας αισθάνεται καλά, και ο άλλος. Προσφέρει την επιβεβαίωση ότι είναι επιθυμητός ο ένας στο άλλον.
Ένα ζευγάρι που συνεχίζει να κάνει σεξ είναι ένα ζωντανό και δυνατό ζευγάρι. Να το θυμάστε αυτό.
Εννοείτε ότι υπάρχει κίνδυνος απιστίας για ένα ζευγάρι την περίοδο της λοχείας, επειδή μπορεί να ατονήσει ή να χαθεί το σεξ λόγω της έλευσης του μωρού;
Ο κίνδυνος απιστίας υπάρχει ανά πάσα στιγμή. Πολλές μελέτες δεν στοιχειοθετούν με σοβαρά στατιστικά στοιχεία ότι την περίοδο της λοχείας είναι πιο άπιστος ο άνδρας ή την περίοδο που προσπαθεί με τη σύντροφό του να αποκτήσουν μωρό μέσω εξωσωματικής. Μπορεί να περνά μια περίοδο κατάθλιψης, αλλά δε φαίνεται ότι αυτό και μόνο αρκεί για να τον σπρώξει στην απιστία.
Η απιστία έχει ένα βασικό παρονομαστή: ποια είναι η ποιότητα του ζευγαριού. Ζευγάρια καλής ποιότητας θα αντέξουν. Και η ποιότητά τους εξαρτάται από την επικοινωνία τους και από το πώς κινείται η σεξουαλικότητά τους.
Βοηθάει τα ζευγάρια που έχουν χάσει το σεξ τους λόγω των προαναφερθέντων καταστάσεων να επισκεφτούν τον sex therapist;
Το σεξ που χάνεται στον δρόμο… της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, πρέπει και μπορεί να ξαναβρεθεί, με τη βοήθεια του ειδικού, αν χρειαστεί. Η συμβουλευτική πάντα βοηθάει. Και κατά την περίοδο της εξωσωματικής και μετά την έλευση του μωρού και οποιαδήποτε άλλη στιγμή.
Τι συνηθίζετε να λέτε στα ζευγάρια που σας επισκέπτονται;
Τους λέω να δουν το σεξ σαν μια μορφή χαράς και απόλαυσης. Έξω από τον στόχο-μωρό. Τους λέω ότι πρέπει να ξαναβρούν τη σεξουαλική τους σχέση για την ευεξία και την ενδυνάμωση της σχέσης. Ένα μωρό με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα έρθει σε μια δυνατή σχέση. Αυτό που λέω πάντα εγώ: Το μωρό είναι η συνέχεια η δική σας. Αν εσείς χαθείτε, μωρό δεν θα κάνετε. Το σεξ τι είναι; Η γέφυρα που σας ενώνει. Είναι η πιο δυνατή σύνδεση.
Το πιστεύετε αυτό κύριε Ασκητή; Ότι το σεξ είναι η πιο δυνατή σύνδεση για το ζευγάρι; Ναι, γιατί, όταν καταλάβουν οι δύο σύντροφοι πόση αξία έχει το σεξ, ανοίγει ένας δρόμος που θα τους φέρει και αυτό που προσδοκούν να τους ενώσει ακόμα περισσότερο: το παιδί!