Η οργάνωση έργων υποδομής μέσα στον αστικό ιστό μιας πόλης είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει η τοπική αυτοδιοίκηση. Την τελευταία εικοσαετία έχει αναδειχθεί μια από την πιο πολύπλοκες και απαιτητικές προκλήσεις στην διοίκηση και διαχείριση κατασκευής έργων υποδομής μέσα στις σύγχρονες πόλεις με συνθήκες καθημερινής συγκοινωνιακής συμφόρησης που επιβαρύνετε από τις καιρικές συνθήκες και την εμπορική και κοινωνική δραστηριότητα. Είναι φανερό ότι αυτό το φαινόμενο άπτεται της επιστήμης της βιώσιμης ανάπτυξης με ξεκάθαρα χαρακτηριστικά που ανάγονται στους τρεις θεμελιώδεις πυλώνες της που είναι η οικονομία , η κοινωνία και το περιβάλλον.
Τα τελευταία χρονιά η απόδοση της δημοτικής αρχής στην εξασφάλιση δημοσίων και ευρωπαϊκών πόρων για την επίτευξη έργων υποδομής καίριας σημασίας για την πόλη είναι θα έλεγα αξιοσημείωτη εάν όχι εκπληκτική και αυτό πρέπει να γίνει κοινά αποδεκτό και φυσικά να χρεωθεί στην δημοτική αρχή και στον απελθόντα δήμαρχο Δημήτρη Παπαστεργίου.
Όμως όπως είναι ηλίου φαεινότερων ποτέ δεν είναι αρκετή μόνο η εξασφάλιση πόρων για την ομαλή εξέλιξη και κατασκευή εντός χρονοδιαγραμμάτων των έργων υποδομής στην πόλη και κάτω από τις απαιτούμενες προδιάγραφες. Η οργάνωση η διαχείριση και η επισταμένως καθημερινή επίβλεψη των εργολάβων που εκτελούν τα έργα είναι το σημαντικότερο πρόβλημα στην εξέλιξη των έργων υποδομής οπού η σημαντικότητας τους είναι αδιαμφησβήτητη.
Ανατρέχοντας στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα της διαχείρισης μεγάλων έργων υποδομής μέσα σε αστικό περιβάλλον πόλης είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε τα στάδια της δημοπράτησης, διαχείρισης, παραλαβής και συντήρησης των έργων υποδομής καθώς επίσης και την εξέλιξη πολλών τέτοιων έργων κατά την ιδιά χρονική στιγμή εξελισσόμενα μέσα στην πόλη σε συνθήκες υψηλής καθημερινής συγκοινωνιακής και εμπορικής κίνησης.
- «Μελέτη -Σχεδιασμός-Δημοπράτηση -Το πρώτο βήμα επιτυχίας ενός έργου»
Η σύνταξη της μελέτης και της δημοπράτηση είναι ο θεμελιώδης λίθος της ορθής εξέλιξης ενός κατασκευαστικού έργου γιατί εκεί πρέπει να τίθενται και να αναλύονται όλες οι τεχνικές απαιτήσεις του μελετητή και εν προκειμένου της δημοτικής τεχνικής υπηρεσίας συμπεριλαβαίνοντας όλες τις απαιτούμενες τεχνικές πληροφορίες που πρέπει να έχει ο εργολάβος έτσι ώστε να φέρει εις πέρας εμπρόθεσμα το έργο. Κοινή πρακτική σε έργα μέσα στην πόλη και στον σχεδιασμό τους σε περιοχές που δεν υπάρχουν απαιτούμενές ιστορικές πληροφορίες από υπάρχοντες κατασκευές είναι η δοκιμαστικές εκσκαφές (trial pits). Ο σκοπός των δοκιμαστικών εκσκαφών είναι να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για την περιοχή διεξαγωγής του έργου έτσι ώστε να μην βρεθεί η εργολαβία σε απρόβλεπτα γεγονότα και ευρήματα με αποτέλεσμα την καθυστέρηση και την εκτόξευση του προϋπολογισμού του έργου. Επίσης κοινή πρακτική είναι να οργανώνεται συνάντηση δια ζώσης κατά την φάση προετοιμασίας σχεδιασμού ενός έργου με όλους τους εμπλεκομένους δημοσίους φορείς δια αντιπροσώπων τους και να ζητείτε να συμβάλουν με ότι πληροφορίες διαθέτουν για την ορθή εκτέλεση του έργου. Εκ του ουκ άνευ είναι η χρησιμοποίηση χαρτών δικτύων κοινής ωφελείας και αρχαιολογικών χαρτών.
Αρα είναι μονόδρομος η καταγραφή και ο αναλυτικός σχεδιασμός της υπάρχουσας κατάστασης με δίκτυα υποδομής, ευρήματα διερευνητικών εκσκαφών η ερευνών εντός των υπαρχουσών κατασκευών να καταγράφονται στον σχεδιασμό και στα τεύχη δημοπράτησης οπού πρέπει συμπεριεχονται ως παραρτήματα με αναλυτικές πληροφορίες /φωτογραφίες, σκαριφήματα που αποκόμισε στο στάδιο προετοιμασίας και μελέτης η αρχή δημοπράτησης που σύμφωνα με τον νομό πρέπει να προετοιμάσει τον σχεδιασμό του έργου, προβλέποντας όλες της πιθανές επιπλοκές που μπορούν να προκύψουν.
- «Μελέτη συγκοινωνιακής συμφόρησης και αποσυμφόρησης στη περιοχή του έργου – Η σύγχρονη συμπληρωματική μελέτη για την εκτέλεση ενός έργου στον αστικό ιστό»
Μια από τις πιο σημαντικές παραμέτρους που πρέπει να μελετηθεί και να συμπεριληφθεί στην δημοπράτηση των έργων εντός πόλεων είναι η μελέτη συγκοινωνιακής συμφόρησης και αποσυμφόρησης. Ο δημοτική αρχή πρέπει υποχρεωτικά να συνυπολογίσει και να προβλέψει μέτρα συγκοινωνιακής αποσυμφόρησης έτσι ώστε να υπάρξει απρόσκοπτη εκτέλεση των εργασιών και η αποφυγή κυκλοφοριακής συμφόρησης γύρω του έργου με μέτρα κυκλοφορίας που θα συνυπολογίζουν έργα που εκτελούνται σε άλλα μέρη της πόλης την ιδιά χρονική περίοδο και επιβαρύνουν κεντρικές οδούς κυκλοφορίας με μονοδρομήσεις και απαγορεύσεις σε οδούς γύρω των εξελισσόμενων κατασκευαστικών έργων υποδομής.
Σε περίπτωση που το κυκλοφοριακό δεν είναι ικανό να λυθεί με όλα τα εξελισσόμενα έργα ταυτόχρονα είναι υποχρέωση της δημοτικής αρχής να προτεραιοποιησει την εκτέλεση των έργων και να ορίσει διαφορετικές ημερομηνίες έναρξης κάθε έργου έτσι ώστε να μην προκύψουν βασικές εργασίες των έργων σε εξέλιξη που επιβαρύνουν ταυτόχρονα την κυκλοφοριακή συμφόρηση της πόλης!
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αυτό γίνεται από ειδικό τμήμα της δημοτικής αρχής της πόλης που είναι το τμήμα κυκλοφοριακής διαχείρισης και σχεδιασμού της πόλης που όλα τα εξελισσόμενα έργα στην πόλη, ιδιωτικά και δημοσιά αναφέρονται και δηλώνουν της εργασίες εν εξελίξει σε αυτό το τμήμα έτσι ώστε να προτεραιοποιουνται και να αδειοδοτουνται οι ημερομηνίες εκτέλεσης έργων που επιβαρύνουν την κυκλοφορία οχημάτων στην πόλη.
- «Σχεδιασμός ασφάλειας και υγείας έργου εντός και εκτός αυτού – Υπέρ πάντων»
Η μελέτη ασφάλειας και υγείας ενός έργου έχει δυο μέρη την εντός του έργου ασφάλεια και υγειά που υπεύθυνος για την τήρηση και τον σχεδιασμό αυτών είναι ο εκάστοτε εργολάβος και την επηρεαζόμενη από το έργο ασφάλεια και υγειά έξω από τα όρια του έργου που υπεύθυνή για αυτά τα μέτρα είναι η επιβλέπουσα δημοτική αρχή ή δημόσια υπηρεσία. Εκεί πρέπει να εξαντληθεί κάθε αυστηρότητα που ορίζει ο νόμος και να απαιτηθούν από τους επιβλέποντες της δημοτικής αρχής η του δημοσίου όλα τα προβλεπόμενα μέτρα.
Πρόχειρα μέτρα ασφαλείας χωρίς κιγκλιδώματα και προστατευμένες οδεύσεις πεζών σε ειδικά σχεδιαζόμενες περιοχές επι των ορίων των έργων χωρίς κανένα επικίνδυνο για την υγειά και για τυχών ατύχημα, υλικό προστασίας όπως υποτυπώδεις κιγκλιδώματα ( π.χ ατσάλινες βέργες οπλισμού με πλαστικό πλέγμα όπου δεν προσφέρουν καμία ασφάλεια και μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα στους εκτός και εντός του έργου.)
Τα μέτρα ασφαλείας και υγείας του έργου πρέπει καθημερινά να ελέγχονται από τον εργολάβο και από τον επιβλέπων μηχανικό της δημοτικής αρχής η άλλης επιβλέπουσας δημοσίας υπηρεσίας και να προβλέπονται χρηματικές ποινές και παύση εργασιών με πρωτοβουλία της δημοτικής η άλλης δημοσίας αρχής επίβλεψης.
- «Δημόσια Επίβλεψη εξέλιξης έργων επι του πεδίου- Η αρχή και το τέλος όλων»
Η επίβλεψη είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας του έργου, η δημοτική αρχή της πόλης πρέπει να έχει καθημερινά την επίβλεψη του έργου και του εργολάβου με καθημερινή συμπλήρωση του ημερολογίου επίβλεψης του έργου που καθημερνά καταγράφονται οι παρόντες στο έργο (εργατικό δυναμικό) οι ώρες εργασίας , αναλυτικά οι εργασίες που εκτελούνται καθημερινά με φωτογραφίες από την εξέλιξη του έργου έτσι ώστε όλα αυτά να χρησιμοποιούνται ως απόδειξη καλής η κακής εκτέλεσης του έργου και να συμβάλουν στον αποτελεσματικό έλεγχο του εργολάβου και την ορθή εκτέλεση του χρονοδιαγράμματος του έργου.
Είναι κοινή πρακτική κάθε έργο εν εξελίξει να έχει διαφορετικό επιβλέπων μηχανικό της δημοτικής αρχής η άλλης δημόσιας αρχής που παρακολουθεί επιστάμενα όλες τις κινήσεις του έργου κατασκευής ,υλικών ,ποιότητας, ασφάλειας και προειδοποιούν για τυχόν παρεκκλίσεις του έργου η της ποιότητας του , ή καθυστέρηση μέρους του χρονοδιαγράμματος τον εργολάβο με άμεση υπόδειξη μέσω της συμφωνημένης διόδου επικοινωνίας που είναι πάντα γραπτή και συνήθως είναι η επίσημη ηλεκτρονική διεύθυνση του εργολάβου (email) που αποστέλλετε σε όλους του εμπλεκομένους φορείς του έργου (εργολάβο, υπεύθυνο μηχανικό εργολάβου, υπεύθυνος προϊστάμενο δημοτικής αρχής, προϊστάμενο τεχνικής υπηρεσίας και νομική υπηρεσία δήμου.
- « Η Επιλογή κατάλληλου εργολάβου ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα ορθής εκτέλεσης δημοσίων έργων»
Φυσικά η διαδικασία επιλογής του εργολάβου είναι ένα άλλο μεγάλο ζήτημα που φέρει η ευθύνη η δημοπρατούσα αρχή. Εάν ο υπάρχων νόμος τηρηθεί και οι προσφορές εξεταστούν σε βάθος είναι πολύ πιθανών πολλοί εργολάβοι που εκτελούν έργα στην πόλη μας να βγουν έκπτωτοι μην τηρώντας ούτε στο κατ’ ελάχιστον τις προδιάγραφες εκτέλεσης έργου κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και με συγκείμενες προδιάγραφες υλικών, κατασκευής και εξειδικευμένου προσωπικού για ειδικές τεχνικές εργασίες.
- «Τήρηση χρονοδιαγράμματος εκτέλεσης εργασιών από τον εργολάβο – Όνειρο θερινής νυκτός»
Οι τεχνικές εργασίες στα έργα υποδομής που δημοπρατούνται πρέπει να διασφαλίζονται ότι θα εκτελεστούν σε συγκεκριμένο υποβληθέν χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης από συγκεκριμένο δυναμικό εργατών και τεχνιτών και ΟΧΙ με 4 εργάτες να γίνονται πολυδάπανα έργα υποδομής μέσα στην πόλη που κοστίζουν εκατομμύρια ευρώ και αργούν να ολοκληρωθούν γιατί το εργατικό δυναμικό του εργολάβου δεν επαρκεί ή η δημόσια επίβλεψή δεν είναι επι το έργου να πιέσει και να ελέγξει.
- «Εν κατακλείδι»
Όλα όμως τα παραπάνω ξεκινάνε και τελειώνουν από ανθρώπους που πρέπει να έχουν τις τεχνικές και διοικητικές ικανότητες καθώς και το όραμα να μελετήσουν να σχεδιάσουν να δημοπρατήσουν να ελέγξουν και να συντηρήσουν τα έργα υποδομής στο αστικό ιστό μιας πόλης που είναι πανέμορφή και μπορεί να γίνει ακόμη καλύτερη εάν εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία που δίδετε με την ύπαρξη πολλών εξασφαλισμένων χρηματοδοτικά έργων!
Οι καινούργιοι και παλιοί δημοτικοί συνδυασμοί που θα κατέβουν στις επερχόμενες εκλογές να καταλάβουν ότι η πόλη θέλει νέο σχεδιασμό διοίκησης των έργων υποδομής δίνοντας σημασία στην λεπτομέρεια και δείχνοντας σεβασμό στο δημόσιο χρήμα όπου πρέπει να επενδυθεί με μεγάλη προσοχή φέρνοντας τα καλυτέρα αποτελέσματα για τον πολίτη. Όλοι πρέπει να καταλάβουν ότι κάθε δημοτική αρχή έχει εργοδότη και πελάτη τον πολίτη όπου εκεί δίδει λόγο και εκεί πρέπει να παρέχει τις καλύτερες υπηρεσίες.
- «Μαθαίνω από τα λάθη που έκανα – Μια διεθνής πρακτική ανασκόπησης εκτελεσμένων εργασιών σε δημόσια έργα»
Θα δείξει σοφία και σύνεση η επόμενη ή η υπάρχουσα δημοτική αρχή εάν μπορέσει να ενδοσκοπήσει τα λάθη που γίνονται και να αποτρέψει να γίνουν καινούργια στην εκτέλεση των έργων υποδομής της πόλης.
Ουδείς αλάνθαστος αλλά θα πρέπει να εφαρμοστεί η διεθνής πρακτική του μαθαίνω από τα λάθη μου τα καταγραφώ και αποφεύγω να τα ξανακάνω. Βελτιστοποιώντας κάθε φορά την πρακτική μελέτης σχεδιασμού, δημοπράτησης, εκτέλεσης και επίβλεψής των έργων υποδομής με σεβασμό στο δημόσιο χρήμα και στον τελικό χρήστη όπου είναι ο πολίτης των Τρικάλων.
Αγγελος Παπαβασιλειου
Πολιτικός Μηχανικός
BEng (Hons), MSc, PhDc