Ο πρώτος θόρυβος γύρω από το ΚΕΘΕΑ προκλήθηκε όταν το φθινόπωρο του 2019, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου αντικαταστάθηκε το εκλεγμένο διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού με Δ.Σ. διορισμένο από την κυβέρνηση. Νέες αντιδράσεις εκδηλώθηκαν όταν δόθηκε για εσωτερική διαβούλευση προσχέδιο νέου οργανογράμματος, με τον σύλλογο εργαζομένων να καταγγέλλει ότι το «ΚΕΘΕΑ κλείνει». Οπως περιγράφει στην «Κ» ο πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, ψυχίατρος Χρήστος Λιάπης, το ΚΕΘΕΑ «όχι μόνο δεν έκλεισε, αλλά ανασυγκροτήθηκε και αναπτύχθηκε». Οσο για τις αντιρρήσεις, «όπως λέει και ο Κάρλος Φουέντες “αυτές είναι το μικρότερο κακό, το χειρότερο είναι όταν πείθουν”».
Ο κ. Λιάπης δίνει το σημερινό περίγραμμα του ΚΕΘΕΑ. «Αυτοδιοίκητο δεν είναι η εκλογή του Δ.Σ. από τη γενική συνέλευση αλλά η ανάληψη προσωπικής ευθύνης στη διοίκηση κάθε προγράμματος, κάθε κοινότητας από όλους τους συμμετέχοντες, τους νεοεισερχομένους στην κοινότητα, το θεραπευτικό προσωπικό, τα άτομα που επανεντάσσονται και γίνονται το φωτεινό παράδειγμα για τους επόμενους. Ο οργανισμός εξακολουθεί να χρηματοδοτείται από το ελληνικό Δημόσιο με περίπου 20 εκατ. ευρώ. Το νέο Δ.Σ. παραμένει άμισθο, όπως και το εκλεγμένο προηγούμενο. Πρόκειται για πρωτοφανές παράδειγμα άμισθης προσφοράς στο ελληνικό Δημόσιο, καθώς βασική αρχή της διοίκησης είναι η εξίσωση εξουσίας και ευθύνης. Το νέο Δ.Σ. συμμετέχει ουσιαστικά στη διοίκηση του οργανισμού με εβδομαδιαίες συνεδριάσεις. Με όλο τον σεβασμό στις κοινωνικές, επιστημονικές, πολιτικές διαδρομές και ακτινοβολίες πολλών από τα μέλη των προηγουμένων Δ.Σ., αυτά δεν ασκούσαν ουσιαστικές αρμοδιότητες διοίκησης, ενώ ορισμένα είχαν μονοσήμαντο πολιτικό χρώμα. Προσωπικά, άφησα την κομματική μου ταυτότητα έξω από το ΚΕΘΕΑ».
Ο κ. Λιάπης καταρρίπτει τις καταγγελίες εργαζομένων για περικοπή της θεραπευτικής και επιστημονικής εμβέλειας του ΚΕΘΕΑ. «Δεν υπήρξε καμία παρέμβαση, ούτε στο θεραπευτικό μοντέλο ούτε στην κατανομή των διοικητικών αρμοδιοτήτων. Τίποτα δεν άλλαξε, τα ίδια έμπειρα στελέχη παρέμειναν στο επίπεδο του γενικού διευθυντή και των διευθυντών προγραμμάτων».
Πού εστιάστηκαν οι αντιδράσεις; «Το νέο οργανόγραμμα, το οποίο αποτελούσε τη θεσμική συνέχεια της ΠΝΠ, δόθηκε προς εσωτερική διαβούλευση. Η διαμόρφωση της πρότασης συντονίστηκε από την αντιπρόεδρο Φωτεινή Λεομπίλλα, η οποία έχει περάσει η ίδια μέσα από τη χρήση και τις θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕΘΕΑ και έχει μακρά εργασιακή διαδρομή στο αντικείμενο. Κέρδισε τη μάχη της απεξάρτησης και μετά 20 χρόνια βρίσκεται στη θέση της αντιπροέδρου, να λαμβάνει συμμετοχικά αποφάσεις για τον οργανισμό. Αυτό είναι το ουσιαστικό αυτοδιοίκητο. Η αντιπρόεδρος, λοιπόν, μαζί με έμπειρα στελέχη του οργανισμού, στελέχη που βρήκα, δεν έφερα από κάποιο think tank medical managment για να ιατρικοποιήσω το ΚΕΘΕΑ, πρότειναν ένα σχέδιο οργανογράμματος το οποίο εστάλη μέχρι και στον τελευταίο εργαζόμενο. Κάποιοι ανταποκρίθηκαν και έστειλαν τις προτάσεις τους για τροποποιήσεις, άλλοι δημιούργησαν σύγχυση ανάμεσα στην εσωτερική διαβούλευση που επιχειρήσαμε στο πλαίσιο της περισσότερης δημοκρατίας και στη διαβούλευση, που αποτελεί το τελικό στάδιο των νομοθετημάτων, με αποτέλεσμα να βγουν οι τίτλοι σε συγκεκριμένα μέσα ενημέρωσης, “Να αποσυρθεί το νομοσχέδιο που κλείνει το ΚΕΘΕΑ”. Διαψεύστηκαν από την ίδια την πραγματικότητα».
Με ποιον τρόπο; «Μετά το τρίτο κύμα της πανδημίας, ο οργανισμός εμφάνισε ένα μεγάλο ανάπτυγμα δράσεων, με νέες μονάδες και προγράμματα σε κάθε γωνιά της Ελλάδος. Από τα τέλη του 2019 μέχρι σήμερα έχει τεθεί σε λειτουργία ένα δίκτυο 29 νέων μονάδων, που περιλαμβάνει 13 πολυδύναμα κέντρα, 10 κινητές μονάδες για διάφορες μορφές εξάρτησης σε όλη τη χώρα, έξι μονάδες για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων στη μετά COVID εποχή. Τίποτα δεν έκλεισε, καμιά συγχώνευση δεν έγινε, το θεραπευτικό μοντέλο παραμένει στεγνό. Αν εγκαταστήσαμε έναν δίαυλο επικοινωνίας με τον ΟΚΑΝΑ (δημιουργήσαμε μαζί τον θεραπευτικό ξενώνα ΙΟΝΙΣ, υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων για τους άστεγους χρήστες εν μέσω πανδημίας), αυτό σε καμία περίπτωση δεν προοικονομεί συγχώνευση ή αλλοίωση του στεγνού χαρακτήρα των θεραπευτικών μας προγραμμάτων. Η συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ μπορεί να αποτελέσει μια πύλη εισόδου στο ΚΕΘΕΑ, χρηστών που δεν θα έρχονταν από μόνοι τους στο στεγνό μοντέλο. Λέει ο Λαμπεντούζα στον “Γατόπαρδο” ότι, αν θέλουμε να μείνουν όλα όπως έχουν, τότε πρέπει όλα να αλλάξουν. Οταν αλλάζει το κοινωνικό πεδίο, το φάσμα της χρήσης, εμφανίζονται νέες εξαρτήσεις, νέες ανάγκες, τότε χρειάζονται αλλαγές ώστε να γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί».
Τι άλλαξε; «Το ΚΕΘΕΑ, που με μεράκι και επιστημοσύνη δημιούργησε ο Φοίβος Ζαφειρίδης ξεκινώντας από την “Ιθάκη” στη Θεσσαλονίκη, απευθυνόταν στον χρήστη της δεκαετίας του ’80, όταν κυρίαρχη ουσία ήταν η ηρωίνη. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις αύξησαν τη χρήση κοκαΐνης και αμφεταμινών, την ανάγκη αυτοΐασης με μια διεγερτική ουσία. Οι μετακινήσεις πληθυσμών και η παράτυπη μετανάστευση συνετέλεσαν στο να αναδυθούν φθηνά ναρκωτικά, όπως το Shisha. Βλέπαμε συνανθρώπους μας να λιώνουν φωτιστικά για να φτιάξουν τις πιπέτες με τις οποίες καπνίζουν αυτό το μείγμα διεγερτικών, αμφεταμινικών ουσιών, υγρών μπαταρίας, χλωρίνης κ.ά. Αυτή η ουσία έχει σοβαρότατες συνέπειες στη φυσική και ψυχική υγεία του χρήστη, προκαλεί ψευδαισθήσεις, παραληρήματα κ.λπ. Οι τρεις μονάδες διπλής διάγνωσης που δημιούργησε το ΚΕΘΕΑ απευθύνονται σε συνανθρώπους μας που μαζί με τη χρήση αντιμετωπίζουν και ψυχιατρικά ζητήματα. Δεν αλλοιώνεται το στεγνό θεραπευτικό μοντέλο. Προσφέρεται ψυχοφαρμακευτική βοήθεια όχι στον χρήστη αλλά στον ψυχικά ασθενή λόγω χρήσης ή ψυχιατρικού υπόβαθρου, και μετά αυτός εισάγεται στο στεγνό μας πρόγραμμα».
Ο κορωνοϊός φανέρωσε τον ελέφαντα στο δωμάτιο, που αγνοούμε
«Η πανδημία έφερε μια δραματική αλλαγή στη δομή της κοινωνίας. Κατέστρεψε προϋπάρχουσες δομές και επανεισήγαγε με βίαιο τρόπο άλλες που έδειχναν να έχουν ξεπεραστεί. Το κλείσιμο στα σπίτια συνέβαλε στην αναβίωση του πυρηνικού τύπου της οικογένειας. Το ζευγάρι, που ξόδευε πολύ χρόνο στην επαγγελματική καθημερινότητα, έπρεπε πλέον να συμπιεστεί σε συνθήκες συνύπαρξης, μαζί με τα παιδιά. Είδαμε να σημειώνονται πολλά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, τα οποία συνδέονται με εξαρτήσεις, κυρίως από το αλκοόλ. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήσαμε μια εξειδικευμένη μονάδα για το αλκοόλ και τα τυχερά παιχνίδια στον Πειραιά. Την ίδια στιγμή που βλέπουμε να αυξάνεται και η εξάρτηση από το Ιντερνετ, ειδικά στα παιδιά. Εξαιτίας της πανδημίας αλλά και λόγω της αλματώδους διόγκωσης της πληροφοριόσφαιρας, το σπίτι έγινε ηλεκτρονικό, όπως περιέγραφε, για τα παιδιά, ο Αλβιν Τόφλερ στο “Τρίτο Κύμα”, πριν ακόμη από την εποχή του Ιντερνετ. Μητέρα, πατέρας και παιδιά, όλοι μπροστά στις οθόνες, σε ένα ιδιότυπο Matrix. Ενα παιδί που δεν μπορεί να εκτονώσει τη φυσική του ενεργητικότητα εκτός σπιτιού και εκδηλώνει παθολογική σχέση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ίσως γιατί μέσα από αυτά αποκτά την αίσθηση της κοινότητας που του στερεί η αδιάφορη οικογένεια, είναι πολύ εύκολο να αναπτύξει εξάρτηση».
Η έλλειψη προσωπικής, οικογενειακής, κοινωνικής δομής «είναι που επιφέρει την κατάρρευση και ωθεί κάποιον στην εξάρτηση, στην αναζήτηση μιας ψευδοδομής κανονικότητας», λέει ο κ. Λιάπης. «Κι όσο αυξάνονται οι ψυχοπιεστικές συνθήκες λόγω πανδημίας, τόσο αυξάνονται και οι εξαρτήσεις». Σύμφωνα με τον κ. Λιάπη, μεγάλη πίεση, βιολογική και οικονομική, δέχθηκε η τρίτη ηλικία, που κλήθηκε να λειτουργήσει ως υποστύλωμα στις νεότερες γενιές. Την καταμαρτυρεί η αύξηση της χρήσης ηρεμιστικών ουσιών, βενζοδιαζεπινών, από τους ηλικιωμένους. «Ο ΠΟΥ μιλάει για μια πανδημία μέσα στην πανδημία. Η συστηματική χρήση βενζοδιαζεπινών από μεσήλικες και ηλικιωμένους, πέραν των 15-20 ημερών, για την αντιμετώπιση ενός σοβαρού αγχωτικού ψυχοπιεστικού συμβάντος, ναρκοθετεί την εξέλιξη του γήρατος, καθώς δημιουργεί τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ και άλλων ανοϊκών συνδρομών, διαταραχών βάδισης και ισορροπίας – πολλές από τις συχνά μοιραίες πτώσεις των ηλικιωμένων είναι αποτέλεσμα της αλόγιστης χρήσης βενζοδιαζεπινών». Εν γένει ο κορωνοϊός «φανέρωσε τον ελέφαντα στο δωμάτιο, που αγνοούμε. Πίσω από κάθε εξάρτηση κρύβεται μια διαταραγμένη σχέση πρωτίστως με τον εαυτό μας. Οι ουσίες ή οι εξαρτητικές συμπεριφορές φτιάχνουν μια νέα ψευδοδομή που θα καλύψει το έλλειμμα μέσα μας. Η μεγαλύτερη απάτη που μπορούμε να σκηνοθετήσουμε εις βάρος μας είναι η εξαπάτηση του εαυτού μας και η μεγαλύτερη υποχρέωση που έχουμε είναι να την αποκαλύψουμε».
Το έργο το 2020
«Μέσα στο 2020 το ΚΕΘΕΑ προσέφερε 7.289 θέσεις υποστήριξης και θεραπείας. Από αυτές, οι 3.461 στα προγράμματα διαμονής ή εξωτερικής παρακολούθησης σε 30 πόλεις, 1.831 σε μονάδες άμεσης προσέγγισης στον δρόμο, 457 θέσεις για μετανάστες και πρόσφυγες και 1.540 σε 20 καταστήματα κράτησης. Πρόσφατα εγκαινιάστηκε στις φυλακές Κορυδαλλού ξεχωριστή κοινότητα ώστε να μη χρειάζεται τα μέλη της να επιστρέφουν στα κελιά τους, με όλους τους κινδύνους υποτροπής. Επίσης, 4.570 συγγενείς συμμετείχαν στα κέντρα οικογενειακής υποστήριξης. Υποστηρίχθηκαν 1.957 άτομα για εξάρτηση από αλκοόλ, τζόγο, Διαδίκτυο, από εξαρτήσεις δηλαδή που σημείωσαν αύξηση. Το ΚΕΘΕΑ αποτρέπει το φαινόμενο της “περιστρεφόμενης πόρτας”, το να βγαίνει ο χρήστης από την εξάρτηση και μετά να ξανακυλάει σε φαύλους κύκλους υποτροπής. Του δίνεται η δυνατότητα της εργασιακής επανένταξης, μιας ζωής με αυτοτέλεια και αξιοπρέπεια».
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε στο εστιατόριο «Κρίθαμος» στο Νέο Ψυχικό. Το γεύμα, προσφορά του εστιατορίου, ήταν πλούσιο. Σαλάτα της Καρπάθου, μακαρούνες χειροποίητες, κοπέλες (σπιτικά χορτοπιτάκια), συκωτάκι μοσχαρίσιο γάλακτος στη σχάρα με πουρέ από παστινάκι (ρίζα μαϊντανού), μπιφτέκι μοσχαρίσιο με τηγανητές πατάτες, λευκό κρασί. Συζητήσαμε για το ξυλουργείο του ΚΕΘΕΑ στη Θεσσαλονίκη, που κατασκεύασε και την καρέκλα του προέδρου – δεν υπήρχε φυσικός χώρος εργασίας του προέδρου. Μιλήσαμε για το λιθογραφείο και το τυπογραφείο του ΚΕΘΕΑ, που αναλαμβάνει σημαντικά έργα και όπου πρώην χρήστες αποκτούν δεξιότητες και γίνονται ανάρπαστοι μετά στον ιδιωτικό τομέα της εκτύπωσης και βιβλιοδεσίας.
Θες να μαθαίνεις πρώτος τα νέα από το TrikalaVoice.gr;
Διαθέσιμο στο Google Play
