*του Μικέλη Σωτ. Χατζηγάκη
Τα τελευταία επτά χρόνια διαβάζω αναλύσεις επι αναλύσεων για τις αποτυχημένες οικονομικές πολιτικέςτων τελευταίων δεκαετιών στη Ελλάδα. Για το πως η χώρα μας χρειάζεται περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις, μικρότερη φορολογία, καλύτερο έλεγχο των δαπανών κτλ για να αποφύγει την χρεοκοπία. Όλα τα παραπάνω είναι ορθά, αλλά φωτίζουν το ζήτημα μονομερώς.
Κατά την γνώμη μου το αφήγημα αυτό είναι και παραπλανητικό και επιδερμικό. Η Ελληνική κρίση είναι πρωτίστως μια βαθιά ηθική κρίση. Η ηθική χρεοκοπία έφερε την οικονομική κατάρρευση και όχι το αντίθετο. Για αυτό, άλλωστε, η ύφεση έχει κρατήσει και τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και εξωγενείς παράγοντες που συνέβαλαν στην γιγάντωση της. Άλλωστε, η Ελληνική κρίση ήταν μέρος μιας παγκόσμιας και Ευρωπαϊκής που ξεκίνησε το 2009. Όμως, η Ελληνική κρίση ήταν πολύ διαφορετική και πιο πολύπλοκη από όλες τις άλλες στην Ευρώπη και στην Αμερική.
Συγκεκριμένα, διαβρώθηκαν οι θεμελιώδεις αξίες της Ελληνικής κοινωνίας. Καταβαραθρώθηκαν οι θεσμοί και λοιδορήθηκαν οι παραδόσεις μας. Χάθηκε το μέτρο. Ξεχάστηκε η σύνεση. Εξαφανίστηκε το ελληνικό φιλότιμο. Χάσαμε τον αλληλοσεβασμό μας. Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας πίστεψε πως αν δουλεύει λιγότερο, αν κουράζεται λιγότερο, αυτό σημαίνει καλή ζωή. Η παραγωγική εργασία αντικαταστάθηκε με μια αργομισθία στο δημόσιο. Η ηθική της σκληρής δουλειάς αντικαταστάθηκε με τον γρήγορο και εύκολο πλουτισμό. Η δημιουργία αντικαταστάθηκε με την ρηχή καλοπέραση. Πιστέψαμε ότι θα γίνουμε «Ευρωπαίοι» αν αποκτήσουμε ένα ακριβό αμάξι και ένα καλό εξοχικό! Στην ουσία ακυρώσαμε τις βασικές αρχές και αξίες μας και με δανεικά οικοδομήσαμε ένα ψεύτικο και «φτηνό» τρόπο ζωής που σε κάποιους έμοιαζε με Ευρώπη.
Συγχρόνως, επικράτησε η ιδέα του ατομισμού σε όλα τα επίπεδα. Όμως, οι ίδιοι οι πολίτες πρέπει να αποκτήσουν ένα αίσθημα «ιδιοκτησίας» των υποχρεώσεων τους. Εμείς οι Έλληνες θα πρέπει να κατανοήσουμε πως οι αλλαγές σε μια κοινωνία, όσο μακριά και αν βρίσκονται από το σπίτι μας, μας αφορούν. Γιατί είμαστε όλοι συγκοινωνούντα δοχεία.
Η σημερινή οικονομική δυσπραγία είναι κυρίως απόρροια μιας ηθικής κατάπτωσης που ξεκίνησε από την δεκαετία του ‘80. Συνεπώς, αν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές πρέπει να βρούμε τις σωστές αρχές και αξίες που θα αποτελέσουν τις κοινωνικές και οικονομικές μας βάσεις. Γιατί, άραγε, αξίες που σφυρηλατούν την ταυτότητα μας και την ελληνική ιδιοπροσωπία μας είναι κατά ανάγκη κακές; Γιατί να μην τολμάμε να μιλάμε για πατριωτισμό; Η Ελληνική κοινωνία πρέπει να βρει εκ νέου την ταυτότητά της και την εθνική της διάσταση. Αν δεν κατανοήσουμε ποιοι είμαστε σήμερα και ποιοι θέλουμε να γίνουμε αύριο δεν πρόκειται να πάμε πολύ μακριά.
*Ο Μικέλης Χατζηγάκης είναι οικονομολόγος (LSE, Tufts). Σήμερα είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στην Σχολή Κέννεντυ του Χάρβαρντ.