Του Αποστόλη Β. Παππά
Δημοτικού Συμβούλου- Δήμου Τρικκαίων
Με αφορμή το θόρυβο που προκαλεί , ή που θα προκαλέσει στη συνέχεια η πώληση κατά 66% του ΑΔΜΗΕ και των λιγνιτικών μονάδων Μεγαλόπολης και Μελίτης Φλώρινας της ΔΕΗ ,νομίζω πως είναι μια ευκαιρία για την αποκαθήλωση μιας εικονικής πραγματικότητας που στήθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες γύρω από τα κρατικά μονοπώλια κυρίως, αλλά και από άλλες κρατικοποιημένες ή κοινωνικοποιημένες κατά έναν πιο sic χαρακτηρισμό επιχειρήσεις.
Εδώ περιπλέχθηκαν ολόκληροι μύθοι , προκειμένου να εδραιωθεί η πεποίθηση στην κοινωνία , ότι οτιδήποτε το κρατικογενές εξυπηρετεί το δημόσιο και κοινωνικό συμφέρον , ενώ οτιδήποτε το ιδιωτικογενές εξυπηρετεί το ατομικό συμφέρον και μόνον ,άρα επαγωγικά είναι αντικοινωνικό. Και αφού έτσι το αντιλαμβανόμασταν –τρομάρα μας-έπρεπε να εξοστρακισθεί. Έτσι , αποδυθήκαμε σε μια προσπάθεια αγιοποίησης του πρώτου, και δαιμονοποίησης του δεύτερου. Κάπως έτσι ,για δεκαετίες αθωώναμε και αποθεώναμε τον κρατισμό , καταδικάζοντας παράλληλα και ρίχνοντας στην πυρά την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Καθοδηγούμενοι λοιπόν από αυτή τη λογική και από αυτή τη νοοτροπία , φθάσαμε κάποια στιγμή το 70% ίσως και παραπάνω της παραγωγικής δραστηριότητας να τελεί υπό κρατική εποπτεία και έλεγχο. Είχαμε διολισθήσει δηλαδή , σε μια σοβιετικού τύπου οικονομία. Δέσμιοι λοιπόν αυτού του ιδεολογήματος , την ώρα που οι δυτικές οικονομίες απελευθερώνονταν από τα περιττά δεσμά του κρατισμού , καθότι και αυτές ως ένα σημείο είχαν διαβρωθεί από μια υπερβολική δόση αυτού , εμείς παραμείναμε αγκυρωμένοι και αλυσοδεμένοι σ΄ένα σκληρό κρατικό οικονομικό υπόδειγμα. Για να πείσουμε μάλιστα την κοινωνία περί της υπεροχής αυτού έναντι του ιδιωτικού , έπρεπε να εφεύρουμε και το ανάλογο αφήγημα.
Έτσι λοιπόν, εξαπολύθηκε ένας ανελέητος προπαγανδιστικός βομβαρδισμός , που είχε ως βάση τους παρακάτω μύθους.
Μύθος πρώτος. Κερδοφόρες επιχειρήσεις. Τα κρατικά μονοπώλια στους ισολογισμούς τους εμφανίζονταν όλα κερδοφόρα. Ήταν πράγματι έτσι. Μόνον που αυτό αποτελούσε μια εικονική πραγματικότητα. Γιατί; Για τον εξής απλό λόγο. Όταν όλες αυτές οι κρατικομονοπωλιακού χαρακτήρα επιχειρήσεις συνέτασσαν τους προϋπολογισμούς τους ,εν αρχή κατήρτιζαν το σκέλος των εξόδων. Στη συνέχεια , προβλέποντας σύμφωνα με τα δεδομένα που είχαν στη διάθεσή τους το ύψος των πωλήσεων προσάρμοζαν αυθαίρετα την τιμή πωλήσεως της μονάδας σ΄ εκείνο το επίπεδο , που θα κάλυπτε το σύνολο των εξόδων αφήνοντας βεβαίως κι ένα περιθώριο κέρδους. Ο καταναλωτής ,μη έχοντας άλλη επιλογή , υποχρεωτικά γινόταν αγοραστής του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Όπως ακριβώς γίνεται σήμερα με το ηλεκτρικό ρεύμα. Ελλείψει ανταγωνισμού και ελλείψει άλλου παρόχου αναγκαστικά προσφεύγουμε στη ΔΕΗ , η οποία διαμορφώνει την τιμολογιακή της πολιτική σύμφωνα με τα προαναφερθέντα. Έτσι , σήμερα η τιμή της κιλοβατώρας είναι αυξημένη κατά 13% σε σχέση με το 2015 , παρά το κατρακύλισμα των διεθνών τιμών του πετρελαίου από τα 100 στα 50 δολάρια το βαρέλι. Σημειωτέον , ότι το πετρέλαιο είναι μια εκ των δύο βασικών πρώτων υλών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η άλλη είναι ο λιγνίτης. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι να έχουμε σήμερα την ακριβότερη κιλοβατώρα στην Ευρώπη ,ή έστω να είμαστε ανάμεσα στις δυο –τρείς ακριβότερες χώρες. Αυτή λοιπόν ήτο και είναι η παγίως ακολουθούμενη πρακτική κατάρτισης των προϋπολογισμών όλων των δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών κρατικομονοπωλιακού χαρακτήρα. Ελλείψει ανταγωνισμού , ορίζω την τιμή μονάδος όσο γουστάρω , ούτως ώστε και τα έξοδα να καλύπτω και κέρδος να έχω.
Και βεβαίως, αυτή η εικονική κερδοφορία αποτελούσε και αποτελεί ακόμη και σήμερα το κύριο επιχείρημα απέναντι σε κάθε προσπάθεια ιδιωτικοποίησης των .Τώρα πιθανόν να με ρωτήσει κάποιος ,και η κοινωνία τι έκανε και τι κάνει; Ότι κάνει συνήθως, υιοθετεί και αναπαράγει. Μα ο ΟΤΕ ,άκουγες κάποιον να λέει, είναι κερδοφόρος γιατί να τον (ξε)πουλήσουμε. Ό,τι τον σερβίριζαν τα προπαγανδιστικά παπαγαλάκια το κατάπινε αμάσητο, χωρίς να βασανίσει στοιχειωδώς τη σκέψη του, πως προέκυψε αυτή η εικονική και αντικοινωνική κερδοφορία. Αν αυτό δεν συνιστούσε και δεν συνιστά μύθο , πως αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί;
Μύθος δεύτερος. Κοινωνική πολιτική. Δι΄ αυτής , επιχειρείται να καταδειχθεί η ποιοτική ανωτερότητα του κρατικού έναντι του ιδιωτικού. Με όχημα αυτές τις επιχειρήσεις, το κράτος λέει , έχει τη δυνατότητα να ανακουφίζει ευάλωτες κοινωνικές ομάδες , παρέχοντας τα αγαθά αυτά και τις υπηρεσίες σε χαμηλότερες τιμές. Πράγματι το κάνει αυτό , όπως επί παραδείγματι στην περίπτωση του κοινωνικού τιμολογίου της ΔΕΗ . Πως όμως γίνεται αυτό; Μετακυλίοντας το κόστος μέσω ΥΚΩ στους υπόλοιπους καταναλωτές . Μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα δηλαδή. Μα αυτό , θα μπορούσε να το κάνει ο οιοσδήποτε , είτε λέγεται κράτος είτε ιδιώτης.
Εν πάση όμως περιπτώσει , υγιής κοινωνική πολιτική νοείται μόνον εκείνη της οποίας το κόστος καλύπτεται εκ του περισσεύματος του παραχθέντος πλούτου μιας οικονομίας . Όταν η οικονομία σου είναι πλεονασματική ,έχεις χίλιους πεντακόσιους τρόπους να ξεδιπλώσεις την κοινωνική σου πολιτική. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πλέον πλεονασματικές χώρες είναι εκείνες που άφησαν πίσω τους το κρατικίστικο υπόδειγμα ,και σήμερα διαθέτουν το πλέον άρτιο κοινωνικό δίχτυ προστασίας. Όλα τα υπόλοιπα συνιστούν πολιτικά παίγνια, και οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί είναι απλώς εργαλεία για την εξυπηρέτηση μικροκομματικών και μικροπολιτικών συμφερόντων.
Μύθος τρίτος. Φθηνά αγαθά και υπηρεσίες.
Για να καθυποτάξουμε και ιδεολογικά την κοινωνία , επιστρατεύσαμε το επιχείρημα ,ότι όλα αυτά τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγουν και παρέχουν τα κρατικά μονοπώλια είναι κοινωνικά αγαθά ,και σαν τέτοια για να είναι κτήμα του λαού θα πρέπει να είναι φθηνά. Η καλύτερη εγγύηση για να συμβεί αυτό , είναι να παράγονται και να παρέχονται από επιχειρήσεις που τελούν υπό κρατικό έλεγχο, μιας και οι ιδιώτες ενδιαφέρονται μόνον για το κέρδος.
Θεωρητικά , αν τελικώς είναι φθηνότερα ή ακριβότερα το απέδειξα με όσα προανέφερα.
Άς δούμε όμως τώρα , τι εν τοις πράγμασι συμβαίνει. Μια απόδειξη με πραγματικά γεγονότα είναι πάντα καταλυτική και δεν επιδέχεται αμφισβητήσεως. Προ ετών ξεκίνησε η ιδιωτικοποίηση και σήμερα σχεδόν έχει ολοκληρωθεί της ναυαρχίδας , ή έστω της συν-ναυαρχίδας μαζί με τη ΔΕΗ , των δημοσίων επιχειρήσεων,αυτή του ΟΤΕ. Τα ερωτήματα είναι απλά. Τα πράγματα πήγαν καλύτερα ή χειρότερα για τον καταναλωτή; Υπάρχει κανείς σήμερα που να αμφιβάλλει , ότι εάν υπήρχε ακόμη το μονοπώλιο του ΟΤΕ στην επικοινωνία , δεν θα ήταν ακριβότερη τόσο η σταθερή όσο και η κινητή τηλεφωνία; Θα μπορούσες άραγε κάνοντας μια λελογισμένη χρήση του κινητού σου, με 6-7 ευρώ να εξυπηρετηθείς για ένα μήνα; Νομίζω πως οι απαντήσεις είναι αυτονόητες. Το ότι σήμερα , και η κινητή και η σταθερή τηλεφωνία είναι προσιτές , είναι προϊόν του ανταγωνισμού. Ο καθένας καθημερινά γίνεται δέκτης δελεαστικών προσφορών . Να καταθέσω εδώ και κάτι ακόμη ,ενισχυτικό των όσων προανέφερα. Σήμα internet στην περιφέρεια , στα χωριά δηλαδή, διαθέτει σήμερα μια μόνο εταιρία. Επειδή λοιπόν κατέχει ακόμη αυτό το μικρό μονοπώλιο , το πουλάει ακριβότερα από ότι στην πόλη. Σε απόσταση ελάχιστων χιλιομέτρων δηλαδή, έχουμε διαφορετική τιμολογιακή πολιτική .Φαντασθείτε τώρα τι θα γινόταν ,αν διέθετε ολοκληρωτικό μονοπώλιο. Ας πάμε τώρα λίγο παραπέρα να δούμε πως εξελίχθηκαν τα πράγματα σε άλλους ιδιωτικοποιημένους τομείς. Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς(ΟΛΠ). Αμφιβάλλει κανείς ότι η κίνηση στο λιμάνι του Πειραιά απογειώθηκε μετά την εξαγορά του από την COSCO; Για όποιον αμφιβάλλει υπάρχουν οι αριθμοί.
Το 2016 διακινήθηκαν 3.350.000 containers ,ενώ το 2017 ο αριθμός θα ξεπεράσει τα 3.750.000. Στόχος και φιλοδοξία είναι ,το 2019 από τρίτο λιμάνι της Μεσογείου να γίνει το πρώτο. Τα αυξημένα νούμερα ,σημαίνουν και αυξημένα έσοδα για το κράτος.
Βέβαια για να γίνει αυτό , ξεβολεύτηκε μια καλοβολεμένη συντεχνία. Ακούγαμε παλαιότερα ,ότι κάποιος είναι λιμενεργάτης και πιστεύαμε ότι είναι μεροκαματιάρης. Δημοσιεύματα όμως του τύπου τότε μιλούσαν για πριγκηπικές και βασιλικές ετήσιες απολαβές της τάξεως των 70 και 80 χιλιάδων ευρώ. Αν τα νούμερα αυτά είναι αληθή , τότε τέτοια εισοδήματα συναγωνίζονταν εκείνα διακεκριμένων καρδιοχειρουργών.
Τώρα ,εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος.
Τι μας λες φίλε μου, να ιδιωτικοποιήσουμε έστω και εικονικά κερδοφόρες επιχειρήσεις , τη στιγμή που αποδεδειγμένα ζημιογόνες είπαμε αμάν να τις ξεφορτωθούμε. Θα ενθυμείσθε πιστεύω την περίπτωση της Ολυμπιακής. Κάθε χρόνο κατέγραφε ζημιές της τάξεως των 250-300 εκατομμυρίων ευρώ. Για να διατηρείται ,έστω και διασωληνωμένη στη ζωή ,αιμοδοτείτο οικονομικά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Όταν κάποια στιγμή βρέθηκε αγοραστής ,όλοι στα κάγκελα. Τι φωνασκίες περί ξεπουλήματος ,τι απειλές για εξεταστικές επιτροπές , τι διαπλοκές, και ό,τι άλλο χωράει ο νους εκτοξεύθηκε τότε. Μόνον οι νεκροί δεν ξεσηκώθηκαν. Για ποιά; Για μια χρεωκοπημένη και καταχρεωμένη εταιρεία, για ένα καθαρά τοξικό ΄΄περιουσιακό΄΄ στοιχείο ,το οποίο άρον άρον έπρεπε να απομακρυνθεί.
Γιατί όμως οι αποκρατικοποιήσεις συναντούν τέτοιες αντιστάσεις, και προχωράνε με βήμα χελώνας. Εδώ , υπάρχει μια ετερόκλητη σύμπτωση συμφερόντων. Μια τριπλή ιερή συμμαχία. Μία εγκάρδιος συνεννόηση. Κόμματα, συντεχνίες, και επιχειρηματικά συμφέροντα, συνασπίζονται και δρούν ως τροχοπέδη στην αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, ορμώμενα όμως από διαφορετική αφετηρία το καθένα. Οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί ,ήταν το μακρύ χέρι της Κεντρικής Διοίκησης και εξαρτήματα εξυπηρέτησης του πελατειασμού. Οι πανίσχυρες συντεχνίες των ΔΕΚΟ είχαν καθιερώσει ένα ιδιότυπο καθεστώς συνδιοίκησης , με αποτέλεσμα να εξασφαλίζουν προκλητικά προνόμια. Ήταν τέτοιου μεγέθους η ισχύς των, που ανεβοκατέβαζαν υπουργούς. Ή μήπως δεν γινόταν έτσι; Συγκεκριμένοι εργολάβοι και προμηθευτές διέθεταν αποκλειστικότητα , τόσο στην εκτέλεση έργων όσο και στις προμήθειες. Αν αληθεύουν τα δημοσιεύματα της εποχής εκείνης ,επιχειρηματικά συμφέροντα συνέβαλαν στην ανατροπή της κυβερνήσεως του Κων/νου Μητσοτάκη ,εξαιτίας των ιδιωτικοποιήσεων που είχε προαναγγείλει. Αυτή την άτυπη συμμαχία έπρεπε να΄ρθει η μνημονιακή λαίλαπα για να την αποδυναμώσει, να την αποδιοργανώσει, και να την αποσυνθέσει. Δυστυχώς , έπρεπε να προηγηθεί μια οικονομική καταστροφή για να μας επιβληθεί το αυτονόητο. Γιατί πολύ φοβούμαι ,ότι αν και ζούμε σ΄ έναν ραγδαίως μεταβαλλόμενο κόσμο ,οι ίδιοι δεν το έχουμε κατανοήσει ακόμη. Αδυνατούμε να αντιληφθούμε ,ότι κάτι που χθές ενδεχομένως να ήτο μια ικανοποιητική οικονομική συνταγή , σήμερα ,η νομοτέλεια την πέρασε στην ιστορία.