Του Γεωργίου Παπασίμου
Αρκούσε μια τυχαία μετάλλαξη ενός ιού ώστε να κλονιστεί ανεπανόρθωτα κάθε πεδίο της κοινωνικής ζωής και να αναδειχθεί η εγγενής τρωτότητα του ανθρώπινου είδους. Έτσι, αν και έχουμε διανύσει περισσότερο από ένα έτος από την έναρξη της παγκόσμιας πανδημίας του κορωνοϊού, η ευχόμενη επιστροφή στην «κανονικότητα» καθυστερεί.
Αποδείχθηκε ότι η πίστη μας για κυριαρχία επί της φύσης, δεν ήταν παρά μια αλαζονική αυταπάτη που οδήγησε στην «ύβρι» του ανθρώπου επί της φύσης. Η ανθρωπότητα ζαλισμένη από τη σαγήνη των οικονομικών δεικτών, που έχει ως αφετηρία και βασική αιτία την άναρχη επιθετική ανάπτυξη του παγκόσμιου καπιταλισμού κάτω από τον μανδύα και τις «ιαχές» της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, οδήγησε τον πλανήτη στην αποσύνθεση και τη φθορά. Τις τελευταίες δεκαετίες, «επιτύχαμε» να γιγαντωθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου, να ενταθούν οι βίαιες κλιματολογικές αλλαγές, να πολλαπλασιαστούν οι νόσοι και οι πανδημίες από την ασύδοτη ρύπανση του περιβάλλοντος. Ο πλανήτης μας λόγω της άναρχης και ανεξέλεγκτης κεφαλαιοκρατικής επέκτασης γίνεται ολοένα και περισσότερο αφιλόξενος για τον άνθρωπο ως συνέπεια της εγωιστικής σχέσης κυριαρχίας του επί της φύσης και των άλλων μη όντων.
Σε αυτό το πλαίσιο, ενώ η μετάλλαξη των ιών βρισκόταν συνεχώς δίπλα μας (νόσος τρελών αγελάδων, χοίρων, πτηνών κοκ), αγνοούσαμε επιδεικτικά την πραγματικότητα, αυταπατώμενοι ότι είμαστε απρόσβλητοι. Αυτή την πλάνη της τεχνολογικής αλαζονείας την καλλιέργησε το κυρίαρχο πολιτικό-οικονομικό μπλοκ εξουσίας, που έδειξε για ακόμα μια φορά την ανικανότητα του προτιμώντας να αυτοκαταστρέφεται από τα επί μέρους αντικρουόμενα συμφέροντα των πλούσιων ελίτ για το ξέφρενο κυνήγι της οικονομικής μεγέθυνσης, παρά να επιδείξει σύνεση προετοιμάζοντας τις κοινωνίες μας για τους επερχόμενους δομικούς κινδύνους. Η απουσία της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης και των πνευματικών αξιών υπονομεύθηκαν από αυτό χάριν του απόλυτου εξοντωτικού ανταγωνισμού και της δογματικής μονολιθικότητας της νεοφιλελεύθερης σκέψης.
Ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός έχει αποδείξει ότι δομικά αδυνατεί να οργανώσει ορθολογικά τις ανθρώπινες κοινωνίες, γιατί βασική προτεραιότητά του είναι το κέρδος, ακόμα κι αν αυτό σημάνει την αυτοκαταστροφή του με το κλείσιμο των αγορών και το οικονομικό κραχ που δημιουργούν οι πανδημίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι εν όψει της πανδημίας του 2009 του Η1Ν1, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε τονίσει ότι η προετοιμασία κοστίζει λιγότερο από την αντιμετώπιση μιας πανδημίας. Είχε υπολογιστεί ότι η προετοιμασία κοστίζει λιγότερο από 1 δολάριο για κάθε άτομο του πλανήτη, ποσό που αντιστοιχεί στο 1% του κόστους αντιμετώπισης της πανδημίας.
Ο πλανήτης μας λόγω της άναρχης και ανεξέλεγκτης κεφαλαιοκρατικής επέκτασης γίνεται ολοένα και περισσότερο αφιλόξενος για τον άνθρωπο ως συνέπεια της εγωιστικής αντίληψης του επί της φύσης. Οι παγκόσμιες φυσικές καταστροφές θα συνεχίσουν να βασανίζουν το ανθρώπινο γένος μέχρι την πιθανή εξαφάνισή του, αν δεν αλλάξει ριζικά η ανεξέλεγκτη καταστροφική επέκτασή του.
Είναι η ώρα της αποτίμησης και του αναστοχασμού. Από την πανδημία του κορωνοϊού απειλείται για πρώτη φορά και η ρίζα του κακού, που απειλεί άμεσα την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής, δηλαδή ο καπιταλισμός, αφού είναι βέβαιο ότι τυχόν επιμήκυνση του χρόνου αποτελεσματικής ανεξέλεγκτος αντιμετώπισης του Covid-19 θα πλήξει τον ίδιο τον καπιταλισμό ως κυρίαρχο σύστημα από τον 16ο αιώνα στον δυτικό κόσμο και από τον 21ο αιώνα σε όλο τον πλανήτη.
Η απαγόρευση της κίνησης ανθρώπων και εμπορευμάτων, η παράλληλη συντριβή της ζήτησης και της προσφοράς εμπορευμάτων πλην των απαραιτήτων για τη διατροφή και την υγεία των πληθυσμών και η αργή αλλά σταδιακή αποτίναξη από τους ανθρώπους, λόγω του ιδιότυπου εγκλεισμού τους, των χρόνιων χειραγωγικών συνηθειών, «δεσμών» της καταναλωτικής κοινωνίας, αποτελούν μεσο-μακροπρόθεσμα δυναμική σύνθεση για σοβαρή υπόσκαψη των θεμελίων και την υπέρβαση του καπιταλιστικού συστήματος.
Παρά τη δημιουργία όμως αντικειμενικών προϋποθέσεων για κάτι τέτοιο τίποτα δεν είναι βέβαιο, αφού η δυνατότητα προσαρμογής του συστήματος αυτού, όπως έχει δείξει μέχρι σήμερα είναι τεράστια. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι παγκόσμιες ελίτ συνήθως χρησιμοποιούν τις μεγάλες κρίσεις για να κερδοσκοπήσουν και να διευρύνουν τις ανισότητες, επωφελούμενοι της υποχώρησης των αγώνων και της αντίστασης των πολιτών λόγω της εστίασης στις καθημερινές ανάγκες για την επιβίωση τους μέσα στην κρίση, είναι ορατός ο κίνδυνος της δημιουργίας ενός παγκόσμιου δυστοπικού αυταρχικού μετακαπιταλιστικού συστήματος, που θα επιδεινώσει την οικολογική ισορροπία με αποτέλεσμα τις πιο συχνές, πιο επώδυνες και πιο φονικές πανδημίες για την ανθρωπότητα.
Συμπερασματικά, όπως τονίζει ο Γ. Καραμπελιάς στο βιβλίο του Covid-19 «Το αιφνίδιο τέλος του παρασιτισμού», λόγω του κορωνοϊού «η ανθρωπότητα της εποχής της κατά Κονδύλη “Μαζικής Δημοκρατίας” και της τεχνολογικής αλαζονείας έχει συνειδητοποιήσει ήδη την ευθραυστότητά της απέναντι στη φύση που με τόση ευκολία παρέβλεπε ή λοιδορούσε. Η περιφρονημένη φύση επανέρχεται με τρόπο απρόσμενο και θανατηφόρο».