Το τελευταίο διάστημα, πολύ ¨μελάνι¨ καταναλώθηκε και συνεχίζει να καταναλώνεται και ιδιαίτερα ¨ηλεκτρονικό μελάνι¨ , για το σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος με τον καθορισμό των χρήσεων και δραστηριοτήτων στον ιερό χώρο των Μετεώρων .
Παρά την τόση λοιπόν ¨ενημέρωση¨, πιστεύω πως οι περισσότεροι χάθηκαν μέσα στις ατελείωτες ¨εκθέσεις ιδεών¨ και στις πομπώδεις αναρτήσεις με τα πολύ ωραία γραφικά που κυκλοφόρησαν . Και όταν πια το θέμα άρχισε να γίνεται ¨μπαλάκι¨ μεταξύ των κομμάτων και των παρατάξεων , χάθηκε η ανιδιοτέλεια .
Ζω και δραστηριοποιούμαι στην περιοχή των Μετεώρων όλη μου την ζωή και η σχέση της μοναστικής κοινότητας με την κοινωνία της Καλαμπάκας ήταν πάντα αρμονική , ήρεμη , με δεδομένο μόνο ένα : Όλοι μας ωφελούμαστε άμεσα ή έμμεσα από την εγκατάσταση και ίδρυση των μονών . Όλοι μας οφείλουμε πολλά μα πάρα πολλά σε αυτούς που πριν αρκετούς αιώνες ήρθαν , εγκαταστάθηκαν και συντήρησαν αυτό τον θησαυρό μέχρι σήμερα .Φανταστείτε να μην υπήρχαν οι μονές και να υπήρχε μόνο του το ελληνικό Grand Canyon ??? Δεν υποτιμώ το γεωλογικό φαινόμενο αλλά οι επισκέπτες στην περιοχή θα ερχόντουσαν μόνο γι αυτό . Τώρα όμως οι επισκέπτες από όλη την υφήλιο μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε όλες σχεδόν τις μορφές τουρισμού εκτός του τουρισμού διακοπών (παραλίας) .
Ο λόγος που προχώρησα στην συγγραφή αυτού του άρθρου είναι να παραθέσω στοιχεία κι όχι διαστρεβλώσεις , δεδομένα κι όχι υποθέσεις , αποδείξεις κι όχι ενδείξεις .
Ας ξεκινήσουμε :
– Τα Μετέωρα , αυτό το γιγαντιαίο πέτρινο δάσος , δημιουργήθηκε πριν εκατομμύρια χρόνια και αποτελεί μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο παγκοσμίως , με πρόσφορο έδαφος για έρευνα των σχηματισμών αλλά και για δράσεις εναλλακτικών μορφών τουρισμού .
– Αυτό το άγριο και απροσπέλαστο τοπίο αποτέλεσε πρόσφορο χώρο για τους πρώτους χριστιανούς ασκητές και μοναχούς που εγκαταστάθηκαν σε κάποιους βράχους κοντά στον 11ο αιώνα . Στο πέρασμα των χρόνων οι πρώτες σκήτες έγιναν μικροί ναοί και μοναστήρια και διαφύλαξαν τη θρησκεία μας στην παρακμή και πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας , στην Οθωμανική Αυτοκρατορία , στην Γερμανική κατοχή .
– Το 1988 τα Μετέωρα εγγράφονται στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, όπως η Ακρόπολη , η Επίδαυρος , το Άγιο Όρος , η Αρχαία Ολυμπία κ.τ.λ.
– Άρα , διέπονται και από την αρχαιολογική νομοθεσία(συνθήκη Γρανάδας και νόμος 3028/2002) και από τη νομοθεσία περί ιερότητας του χώρου ( νόμος 2351/1995).
– Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γρανάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης τα μνημεία , τα αρχιτεκτονικά σύνολα και τόποι μετά την καταγραφή τους προστατεύονται και απαγορεύονται δράσεις και χρήσεις που αντιτίθενται στην προστασία τους ώστε να μην αλλοιωθούν ,ερειπωθούν ή κατεδαφιστούν ή που θα αλλοιώσουν τον χαρακτήρα τους
– Με βάση το άρθρο 2 , εδάφιο στ΄ του νόμου 3028/2002, για την προστασία σε αρχαιολογικό χώρο (ο οποίος είναι μεγαλύτερος σε έκταση από τον ιερό χώρο στα Μετέωρα ) αρμόδια είναι μόνο η κεντρική ή η περιφερειακή υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και οι Δήμοι δεν έχουν καμία αρμοδιότητα για καθορισμό χρήσεων , ούτε φυσικά και το Τοπικό Συμβούλιο που ανήκει ο χώρος .Πριν μερικούς μήνες ο οίκος GUCCI ζητούσε την άδεια για την πραγματοποίηση επίδειξης κολεξιόν υψηλής ραπτικής με τίτλο «Gucci Cruz 2018», στον χώρο μεταξύ του Παρθενώνα και του Ερεχθείου .Όπως συμπλήρωνε ο οίκος, με την αποδοχή του αιτήματός του δεσμευόταν ως ένδειξη ευγνωμοσύνης και σεβασμού προς την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, να προβεί σε χορηγία της τάξης των 2 εκ. ευρώ στο πλαίσιο μιας πενταετίας στα αναστηλωτικά έργα της Ακρόπολης ή σε οργανισμό που θα υπεδείκνυε η Υπηρεσία. Δεν παρέλειπε, δε, να τονίσει τα τεράστια οφέλη που θα προέκυπταν από τη διαφημιστική δαπάνη, αλλά και από τον ευρύτερο τηλεοπτικό χρόνο προβολής των μνημείων και της Αθήνας, που σε βάθος χρόνου υπολογίστηκε στα 55 εκ. ευρώ. Εν κατακλείδι, η εκδήλωση, όπως ανέφερε το υπόμνημα, θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για την αλλαγή κλίματος στα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα της χώρας. H απάντηση του Υπουργείου Πολιτισμού ήταν η εξής : ¨ Ο ιδιαίτερος πολιτιστικός χαρακτήρας των μνημείων της Ακρόπολης δεν συνάδει με τη συγκεκριμένη εκδήλωση, καθώς πρόκειται για μοναδικά μνημεία και σύμβολα παγκόσμιας κληρονομιάς, μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Η Ακρόπολη είναι όχι απλώς ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά ένα σύμβολο για όλη την ανθρωπότητα, που δεν μπορεί να μπαίνει σε εμπορικές συναλλαγές. Ο Παρθενώνας είναι το logo της Unesco, επίσης γνωρίζετε όλοι την προσπάθεια και τον αγώνα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Μπορεί η χώρα μας να βρίσκεται σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να δίνουμε με αυτό τον τρόπο το σύμβολο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς για μια επίδειξη μόδας, που μπορεί να είναι υψηλής ραπτικής, αλλά δεν συνάδει με τον χαρακτήρα του χώρου. Είμαστε πάντα πρόθυμοι σε χορηγίες, τα μνημεία χρειάζονται συντήρηση και ανάδειξη. ¨
Και ας έλθουμε στο προκείμενο Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος .
Το συγκεκριμένο σχέδιο από το 2014 , αρχές Μαρτίου εμφανίστηκε στο Δήμο Καλαμπάκας προς Δημόσια Διαβούλευση μέχρι 15/06/2014 .
Ο Δήμος Καλαμπάκας το εντάσσει προς συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο , δέχεται υπόμνημα 13 φορέων – συλλόγων όχι όλων σχετικών με το αντικείμενο (ακόμη και ποδοσφαιρικό σωματείο και πολιτιστικοί σύλλογοι χωριών της περιοχής υπέγραψαν το υπόμνημα αυτό) . Αναβάλλεται ομόφωνα το θέμα για την επόμενη συνεδρίαση του Δ.Σ. , η οποία όμως δεν έγινε ποτέ (λόγω Δημοτικών Εκλογών Μαίου 2014) και το Υπουργείο Πολιτισμού αφού εξέπνευσε η προθεσμία την 15/06/2014 , το θεωρεί δεδομένο ως έχει και το προωθεί προς υπογραφή .Το 2015 πριν υπογραφεί , επιστρέφει πάλι στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.).
Στις 18/01/2017 διαβιβάζεται από το Υπουργείο Πολιτισμού προς το Περιφερειακό Συμβούλιο το σχέδιο του Π.Δ. και αναφέρει σχετικά ¨…παρακαλούμε να εξασφαλιστεί η θετική γνώμη του οικείου Νομαρχιακού (Περιφερειακού )Συμβουλίου … ¨. Το συνημμένο σχέδιο του Π.Δ. διοχετεύεται στο διαδίκτυο από τις αρχές Απριλίου και μάλιστα διοργανώνεται και σχετική συνάντηση ενδιαφερομένων για να πουν τις απόψεις τους στην Καλαμπάκα το Μεγάλο Σάββατο 15/4/2017 . Στο Περιφερειακό Συμβούλιο έρχεται στις 25/4/2017 μετά από πρόσκληση κι ενημέρωση στις 20/4/2017 με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης .
Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στα άρθρα αυτού του Π.Δ. :
– Στο άρθρο 1 αναφέρεται ότι δεν επιτρέπονται η πτήση αιωροπτέρου , αλεξίπτωτου πλαγιάς , αερόστατου και drones εκτός κι αν υπάρχουν οι απαραίτητες άδειες από το Κ.Α.Σ. και η σύμφωνη γνώμη των Ιερών Μονών .Επίσης δεν επιτρέπονται η εκτέλεση αγώνων μηχανοκίνητου αθλητισμού ,η θήρα (κυνήγι) , η οργανωμένη κατασκήνωση .Τέλος δε επιτρέπεται η κινηματογράφηση ή βιντεοσκόπηση εκτός κι αν υπάρχει η απαραίτητη αδειοδότηση από τα αρμόδια όργανα. Πιστεύω πως όλοι γνωρίζουμε ότι τα παραπάνω ισχύουν από το 1995 όπου κηρύχθηκε ιερός χώρος η περιοχή γύρω από τα Μετέωρα . Ακόμη όμως κι αν οι επαγγελματίες του τουρισμού της περιοχής μας θέλουν φωτογραφικό υλικό για την προώθηση των προιόντων ή των υπηρεσιών τους , αυτό υπάρχει στην Εφορία Αρχαιοτήτων και στην επίσημη σελίδα της Marketing Greece (SETTE) μετά τη σύμπραξη για τον τουρισμό της Περιφέρειας Θεσσαλίας με τον ΣΕΤΤΕ (εκεί μπορεί ο κάθε επαγγελματίας να χρησιμοποιήσει σε υψηλή ανάλυση φωτογραφίες , βίντεο και λογότυπα του τόπου μας , ώστε να υπάρχει μια στοχευμένη και ομοιόμορφη προβολή του τουριστικού μας προιόντος .
– Στο άρθρο 2 αναφέρεται ότι με βάση τη γνωμοδότηση του ΚΑΣ δεν επιτρέπεται η αναρρίχηση , η ελεύθερη πτώση , και η σχοινοβασία σε ορισμένους βράχους όπου υπάρχουν σημαντικά κατάλοιπα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος Ασκηταριά ,Μονές , Ναοί . Στο συγκεκριμένο άρθρο το Π.Σ. γνωμοδότησε να μη γίνεται αυτό αλλά να ονομαστούν τα συγκεκριμένα σημεία που δεν επιτρέπονται αυτές οι δράσεις και μάλιστα ο Περιφερειάρχης κ. Αγοραστός δεσμεύτηκε να πάρει τη θετική γνώμη για αναρρίχηση σε ορισμένα από αυτά τα σημεία , όπως θα του δώσει η Ορειβατική Λέσχη Καλαμπάκας σε άμεσο διάστημα .
– Στο άρθρο 3 αναφέρεται ότι επιτρέπονται στους υπόλοιπους βράχους του συμπλέγματος οι παραπάνω δράσεις αλλά να μην χρησιμοποιούνται κρουστικά μηχανήματα για διάνοιξη διαδρομών. Αυτό άμεσα αναιρείται στο άρθρο 4 όπως θα δούμε ή και διορθώνεται .
– Στο άρθρο 4 αναφέρεται ότι μέσα σε 1 έτος πρέπει η Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας και Αναρρίχησης σε συνεργασία με τον Δήμο Καλαμπάκας και τους αρμόδιους φορείς να υποβάλλουν έκθεση για έτοιμες αναρριχητικές διαδρομές (οπότε θα συντηρηθούν με αλλαγή των καρφιών αναρρίχησης) ώστε να υπάρχουν επίσημες και χαρτογραφημένες αναρριχητικές διαδρομές .Το Π.Σ. γνωμοδότησε το 1 έτος να παραταθεί σε 2 έτη .
– Στο άρθρο 5 αναφέρεται ότι τα μικρά καταστήματα λαικής τέχνης και οι καντίνες που βρίσκονται εντός του ιερού χώρου (περίπου 17 το σύνολο) εντός τριετίας να μεταφερθούν σε χώρο που θα συμφωνηθεί με το Δήμο Καλαμπάκας εκτός του ιερού χώρου .Εδώ γνωμοδοτήθηκε να σταματήσουν τις εργασίες τους και να κλείσουν τα καταστήματα αυτά μετά το πέρας της συνταξιοδότησης των σημερινών κατόχων τους .
Συμπερασματικά λοιπόν :
– Μιλάμε λοιπόν μόνο για γνωμοδότηση του Π.Σ. και όχι για έγκριση ή απόρριψη την οποία θα δώσει τελικά το Υπουργείο Πολιτισμού.
– Δεν υπάρχει χρόνος ή πλαίσιο για διαβούλευση , παρόλο που κατά τη διάρκεια του Π.Σ. έγινε η πλέον ουσιαστική διαβούλευση (περίπου 4 ώρες δημιουργικών και μη τοποθετήσεων ) με όλους όσους θέλησαν να καταθέσουν τις προτάσεις τους και με την απουσία των επίσημων φορέων-ενώσεων-συλλόγων τουριστικών δραστηριοτήτων, εκτός της Ορειβατικής Λέσχης Καλαμπάκας που ήταν παρούσα .
– Από τα προαναφερόμενα είναι εντελώς άστοχος και ατυχέστατος ο όρος Άβατο στα Μετέωρα , που χρησιμοποιείται τελευταία και προσπαθεί να διαστρεβλώσει την αλήθεια .Διαβάζοντας τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι τα Μετέωρα είναι η μεγαλύτερη ανοικτή κι ελεύθερη μοναστική κοινότητα .Το ότι υπάρχουν κάποιοι κανόνες είναι στα πλαίσια της διαφύλαξης όλης αυτής της Μετεωρίτικης κληρονομιάς .
– Από το 1995 και μετά παρατηρούμε μια ραγδαία αύξηση του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή μας . Η θέσπιση κανονισμών στον ιερό χώρο αποδεικνύεται ότι δεν έφερε πτώση στον τουρισμό , το αντίθετο μάλιστα .
– Δεν υπάρχει ουδεμία απαγόρευση ή περιορισμός για τον περιπατητικό τουρισμό , τη χρήση μονοπατιών και τις άλλες ήπιας μορφής δράσεις εναλλακτικού τουρισμού που δεν αναφέρονται στο σχέδιο του Π.Δ.
– Στις Ιερές Μονές των Μετεώρων φυλάσσονται κειμήλια τεράστιας πολιτιστικής , αρχαιολογικής και θρησκευτικής αξίας και θα πρέπει όλοι να βοηθήσουμε στη διαφύλαξη αυτών .Στο πέρασμα των αιώνων υπήρχε πάντα αγαστή και ειλικρινής συνεργασία της μοναστικής κοινότητας με τους ανθρώπους του τουρισμού στην περιοχή .
– Φανταστείτε αυτές οι Ιερές Μονές να μην είχαν την ανάλογη συντήρηση μέχρι τώρα και να ήταν σε κακή κατάσταση. Πιστεύετε ότι θα προσέλκυαν τους επισκέπτες με το ίδιο ενδιαφέρον ? Η μοναστική κοινότητα μέχρι τώρα προσπαθεί να επιμηκύνει τη ¨ζωή ¨ των Ιερών Μονών συνεχώς με συντηρήσεις και αναδείξεις των θησαυρών αυτών σύμφωνα πάντα με τις εγκρίσεις του Υπουργείου Πολιτισμού (ν.2039/1992, ν.3028/2002 ).
– Από την άλλη χιλιάδες αναρριχητές κάθε χρόνο , όλα τα χρόνια, έρχονται και αναρριχώνται στους βράχους αυτούς .Οι κανόνες πάντα άτυπα υπήρχαν και όλοι τους σεβόντουσαν , απλά τώρα έρχεται το Υπουργείο να τους παγιοποιήσει .
– Πολύ ¨όψιμα¨ τα πολιτικά κόμματα πήραν θέση και ιδιαίτερα οι κυβερνώντες βουλευτές οι οποίοι μετά την συζήτηση στο Π.Σ. επισκέφθηκαν την Υπουργό Πολιτισμού για να αναιρέσει το Π.Δ. , αυτό το Π.Δ. που άγεται και φέρεται τα τελευταία 3 χρόνια μεταξύ Εφορίας Αρχαιοτήτων και Υπουργείου Πολιτισμού και όφειλαν να το γνωρίζουν τουλάχιστον οι εκπρόσωποι μας στο Ελληνικό Κοινοβούλιο .
– Η Περιφέρεια Θεσσαλίας συνεχίζει το έργο της για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη προβολή των Μετεώρων .Μετά την κατασκευή του οδικού δικτύου στο κύκλωμα Μετεώρων , την δημοπράτηση της ολοκλήρωσης αυτού , το Μουσείο Ψηφιακής Απεικόνισης Μετεώρων και το Γεωλογικό Μουσείο Καστρακίου που παραδίδονται άμεσα στον Δήμο Καλαμπάκας , υπάρχουν τα ταξίδια εξοικείωσης (fam trips) με tour operators ή με δημοσιογράφους που πραγματοποιούνται όλο το χρόνο στα Μετέωρα και η υλοποίηση της σύμπραξης για τον τουρισμό από την Marketing Greece . Με το νέο φορέα της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων σε συνεργασία με το Επιμελητήριο Τρικάλων και τους 4 Δήμους προσπαθούμε επίσης να συμβάλλουμε στην καλύτερη προβολή του τουριστικού προϊόντος και στην περιοχή των Μετεώρων , ώστε να στοχεύσουμε σε νέες αγορές επισκεπτών , σε παράταση των διανυκτερεύσεων ,σε διεύρυνση του συνολικού χρόνου της σαιζόν .
– Παράλληλα στην επιτροπή Τουρισμού της Περιφέρειας Θεσσαλίας διοργανώνουμε τις επόμενες ημέρες ένα διήμερο workshop για την έναρξη της διαδικασίας Πιστοποίησης Μονοπατιών με το σήμα Leading Quality Trails – Best of Europe, από τον Διεθνή φορέα ERA, Europeans Ramblers Association .
Κλείνοντας , σε μια εποχή όπου όλα αμφισβητούνται , σε μια εποχή όπου οι αξίες ισοπεδώνονται καθημερινά , ας κρατήσουμε ότι ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΑΣ ΕΝΩΝΟΥΝ , η συμβίωση με την μοναστική κοινότητα ήταν είναι και θα συνεχίσει να είναι αρμονική και τα Μετέωρα ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ ΜΑΣ .
Γιάννης Μπουτίνας
Περ. Σύμβουλος Περ. Θεσσαλίας
Εντεταλμένος Σύμβουλος Τουρισμού Περ. Εν. Τρικάλων
p.s. για την εύρεση των νόμων και την επεξήγηση των νομικών θεμάτων ευχαριστώ θερμά τις καταρτισμένες νομικούς Αναστασία και Πηνελόπη Μαγκούρα .