Τι είναι ο καρκίνος;
Τα φυσιολογικά κύτταρα του ανθρωπίνου σώματος μεγαλώνουν, διαιρούνται και αντικαθίστανται συνεχώς. Μερικές φορές, τα κύτταρα διαιρούνται ανώμαλα και πολλαπλασιάζονται άναρχα. Αυτά τα κύτταρα μπορεί να σχηματίσουν όγκους.
Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις (όχι καρκίνος) ή κακοήθεις (καρκίνος). Οι καλοήθεις όγκοι δεν εξαπλώνονται σε άλλους ιστούς του σώματος. Οι κακοήθεις όγκοι όμως μπορούν να διηθήσουν και να καταστρέψουν κοντινούς υγιείς ιστούς και όργανα. Τα καρκινικά κύτταρα μπορούν επίσης να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος και να δημιουργήσουν μεταστάσεις.
Τι είναι ο καρκίνος των ωοθηκών;
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι καρκίνος που επηρεάζει τη μία ή και τις δύο ωοθήκες. Ο καρκίνος των ωοθηκών δεν είναι πολύ συχνός. Αλλά, επειδή ο καρκίνος των ωοθηκών συχνά δεν ανιχνεύεται μέχρις ότου φτάσει σε προχωρημένο στάδιο, αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο.
Ποιοι είναι οι τύποι καρκίνου των ωοθηκών;
Ο καρκίνος των ωοθηκών μπορεί να αναπτυχθεί στην επιφάνεια της ωοθήκης ή από ιστούς εντός των ωοθηκών. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι. Ο τύπος που αναπτύσσεται στην επιφάνεια των ωοθηκών ονομάζεται επιθηλιακός καρκίνος και είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος. Περίπου το 90% των περιπτώσεων καρκίνου των ωοθηκών περιλαμβάνει επιθηλιακούς όγκους. Αυτό το άρθρο περιγράφει τον επιθηλιακό καρκίνο των ωοθηκών.
Σήμερα οι ερευνητές πιστεύουν ότι μερικοί υψηλού βαθμού όγκοι μπορεί να αναπτυχθούν στη σάλπιγγα και να διηθήσουν την ωοθήκη. Στον τομέα αυτό απαιτείται περισσότερη έρευνα.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο των ωοθηκών;
Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με τον επιθηλιακό καρκίνο των ωοθηκών. Οι ακόλουθοι παράγοντες έχουν αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο της γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο στις ωοθήκες:
· Ηλικία μεγαλύτερη των 55 ετών
· Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, καρκίνου των ωοθηκών, καρκίνου του παχέος εντέρου ή καρκίνου του ενδομητρίου
· Ατομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού
· Μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2
· Ατεκνία
· Υπογονιμότητα
· Ενδομητρίωση
· Σύνδρομο Lynch
Ποιες δοκιμασίες διαλογής είναι διαθέσιμες για τον καρκίνο των ωοθηκών;
Η εξέταση διαλογής (screening test) είναι μια εξέταση που γίνεται όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα μιας νόσου. Παραδείγματα εξετάσεων διαλογής είναι η κολοσκόπηση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και το τεστ Παπανικολάου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει εξέταση διαλογής για τον καρκίνο των ωοθηκών. Οι γυναίκες θα πρέπει να είναι προσεκτικές σε οποιεσδήποτε αλλαγές στο σώμα τους και να τις συζητούν με το γυναικολόγο τους. Όσο νωρίτερα διαγνωστεί ο καρκίνος των ωοθηκών, τόσο πιο πιθανό είναι η θεραπεία να είναι επιτυχής.
Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου των ωοθηκών;
Εάν έχετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα, ειδικά εάν τα έχετε για περισσότερες από 12 ημέρες το μήνα, επικοινωνήστε με τον γιατρό σας ή άλλο επαγγελματία υγείας:
Φούσκωμα ή αύξηση του μεγέθους της κοιλιάς
Πόνο στην κοιλιακή χώρα ή στην πύελο
Δυσκολία στη λήψη τροφής ή αίσθηση γρήγορου κορεσμού
Συμπτώματα στην ούρηση (αλλαγή της συχνότητας ούρησης και επείγουσα ανάγκη)
Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν κολπική αιμορραγία, ειδικά μετά την εμμηνόπαυση, και αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου. Έχοντας αυτά τα συμπτώματα, δεν σημαίνει ότι έχετε καρκίνο των ωοθηκών, αλλά η επίσκεψη στο γιατρό είναι μια καλή ευκαιρία για να μάθετε τι τα προκαλεί.
Πώς διαγιγνώσκεται ο καρκίνος των ωοθηκών;
Εάν έχετε συχνά ή επίμονα συμπτώματα καρκίνου των ωοθηκών, μπορεί να υποβληθείτε σε φυσική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης της πυελικής εξέτασης. Μπορεί να υποβληθείτε σε διακολπικό υπερηχογράφημα μήτρας – ωοθηκών για να απεικονισθούν οι ωοθήκες και η μήτρα. Εάν διαπιστωθεί όγκος στις ωοθήκες, ο γυναικολόγος μπορεί να ζητήσει μια εξέταση αίματος που λέγεται καρκινικός δείκτης – CA 125. Το CA 125 μερικές φορές αυξάνεται σε γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών. Τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων χρησιμοποιούνται για να εκτιμηθεί η πιθανότητα ότι ο όγκος που βρέθηκε είναι καρκίνος. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων θα καθορίσουν επίσης τα επόμενα βήματα στην αξιολόγηση και σωστή αντιμετώπιση του προβλήματος.
Πώς θεραπεύεται ο καρκίνος των ωοθηκών;
Εάν μια γυναίκα έχει καρκίνο των ωοθηκών, συνήθως συνιστάται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση της μήτρας, των ωοθηκών και των σαλπίγγων. Οι λεμφαδένες και οι ιστοί στην πύελο και στην κοιλιά ελέγχονται για καρκίνο και μπορούν επίσης να αφαιρεθούν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να αφαιρεθεί μόνο η ωοθήκη με τον καρκίνο.
Η χημειοθεραπεία, μετά τη χειρουργική επέμβαση, συνιστάται για τις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου των ωοθηκών. Χημειοθεραπεία ονομάζεται η χρήση φαρμάκων που σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χημειοθεραπεία μπορεί να προηγηθεί της χειρουργικής επέμβασης.
Ποιος τύπος παρακολούθησης απαιτείται μετά τη θεραπεία;
Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία για καρκίνο των ωοθηκών πρέπει να έχουν τακτικούς ελέγχους για να βεβαιωθεί ότι ο καρκίνος δεν έχει επανέλθει. Ο τυπικός έλεγχος μετά από θεραπεία καρκίνου περιλαμβάνει την αξιολόγηση των συμπτωμάτων και τη φυσική εξέταση. Ο έλεγχος μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την εξέταση CA 125. Οι απεικονιστικές εξετάσεις παρακολούθησης περιλαμβάνουν το υπερηχογράφημα, την ακτινογραφία θώρακος, τη μαγνητική τομογραφία (MRI) ή την αξονική τομογραφία (CT).
Πώς μπορώ να μειώσω τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών;
Τα συνδυασμένα ορμονικά αντισυλληπτικά χάπια (αυτά που περιέχουν οιστρογόνα και προγεστερόνη) μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών. Όσο περισσότερο διάστημα παίρνει το αντισυλληπτικό χάπι μια γυναίκα, τόσο περισσότερο μειώνεται ο κίνδυνος. Για κάθε 5 χρόνια λήψης αντισυλληπτικού χαπιού ο κίνδυνος μειώνεται κατά περίπου 20%. Το όφελος αυτό πρέπει να εξισορροπηθεί με τους κινδύνους από τη χρήση του χαπιού. Το αντισυλληπτικό χάπι είναι ασφαλές για τις περισσότερες γυναίκες, αλλά συνδέεται με έναν μικρό αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης (DVT), καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου.
Οι τρέχουσες θεωρίες υποδεικνύουν ότι ορισμένοι τύποι καρκίνου των ωοθηκών μπορεί να ξεκινήσουν στις σάλπιγγες. Εάν χρειάζεται να αφαιρεθεί η μήτρα σας ή έχετε επιλέξει το κλείσιμο των σαλπίγγων ως μόνιμη μέθοδο αντισύλληψης, μπορεί να ζητήσετε από τον γυναικολόγο σας να αφαιρέσει τις σάλπιγγες. Αυτή η επέμβαση ονομάζεται σαλπιγγεκτομία. Σε αυτή την περίπτωση αφαιρούνται μόνο οι σάλπιγγες ενώ οι ωοθήκες παραμένουν στη θέση τους. Η σαλπιγγεκτομία μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου μελλοντικού καρκίνου των ωοθηκών.
Τι πρέπει να γνωρίζω αν έχω υψηλό κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών;
Στις γυναίκες με υψηλό κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών, όπως γυναίκες με μεταλλάξεις BRCA1 ή BRCA2, συνιστώνται περιοδικές εξετάσεις για την έγκαιρη διάγνωση καρκίνου των ωοθηκών. Αυτές οι εξετάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν το διακολπικό υπερηχογράφημα για την ανίχνευση αλλαγών στις ωοθήκες και την αιματολογική εξέταση CA 125.
Μια άλλη επιλογή για τη μείωση του κινδύνου είναι η σαλπιγγο-ωοθηκεκτομία. Πρόκειται για την αφαίρεση των σαλπίγγων και των ωοθηκών σε μια γυναίκα που δεν έχει καρκίνο. Συνιστάται σε γυναίκες με μεταλλάξεις BRCA1 ή BRCA2 κατά την ηλικία των 40 ετών ή όταν ολοκληρωθεί η τεκνοποίησή τους. Μπορεί επίσης να συνιστάται σε γυναίκες με σύνδρομο Lynch. Η επέμβαση αυτή μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών.
Δρ. Καββαδίας Αλέξιος
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων
Πιστοποιημένος στο Μαιευτικό – Γυναικολογικό Υπερηχογράφημα
Πιστοποιημένος στην Κολποσκόπηση
Κάτοχος διπλώματος ALSO (Advanced Life Support in Obstetrics)
Συγγρού 28 και Φλέμινγκ , (άνωθεν Euromedica), Τρίκαλα
Τηλ. 2431025190, 6946218134
e-mail: kalamba@otenet.gr