Το πρόβλημα της μετανάστευσης απασχολεί την Ελλάδα από τη δεκαετία του 1990, όταν εισέρρευσαν στην Ελλάδα περίπου ένα εκατομμύριο μετανάστες από την Αλβανία και από γειτονικές βαλκανικές χώρες και χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η μετανάστευση συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με ανθρώπους που καταφθάνουν στην Ελλάδα από το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, τη Συρία και από πολλές άλλες ασιατικές και αφρικανικές χώρες, με σκοπό να μεταβούν στην Κεντρική Ευρώπη, χρησιμοποιώντας την Ελλάδα ως πύλη εισόδου. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, σήμερα διαμένουν στην Ελλάδα 537.892 νόμιμοι μετανάστες.
Ορόσημο όμως στην κρίση του μεταναστευτικού στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα ήταν το 2015 και σύμφωνα με τον ΟΗΕ ο πόλεμος στη Συρία και οι γεωπολιτικές εξελίξεις στις γύρω περιοχές αποτέλεσαν και αποτελούν τη χειρότερη προσφυγική κρίση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ:
- Από το 2015 μέχρι το 2019 εισήλθαν στην Ελλάδα 1.2 εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες. Το 2015 εισήλθαν 861.630 στη χώρα μας, το 2016 ήρθαν 177.234, το 2017 έφθασαν 36.310, το 2018 ήρθαν 50.508 και το 2019 οι έφθασαν στην Ελλάδα 74.613 άτομα. To 2020 έχουν φθάσει στην Ελλάδα μέχρι σήμερα 9.866 πρόσφυγες και μετανάστες.
- Σήμερα οι πρόσφυγες και μετανάστες στην Ελλάδα είναι 120.000, από τους οποίους 80.300 βρίσκονται στην ενδοχώρα και 39.700 στα νησιά.
- Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες συνεργάζεται με την Ελληνική Κυβέρνηση, για την παροχή αστικής στέγασης και την παροχή μετρητών σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα μέσω του προγράμματος ESTIA (The Emergency Support to Integration & Accommodation).
- Τον Απρίλιο του 2020, 96.672 δικαιούχοι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα (49.209 οικογένειες) έλαβαν οικονομική βοήθεια μέσω προπληρωμένων καρτών και το ποσό που διανεμήθηκε ήταν 9,4 εκατομμύρια ευρώ. Το ποσό που διανέμεται σε κάθε νοικοκυριό είναι ανάλογο του μεγέθους της οικογένειας και κυμαίνεται από τα 90 ευρώ για ένα άτομο που διαμένει σε χώρο όπου παρέχεται φαγητό, ως τα 550 ευρώ για μια οικογένεια των επτά ή περισσότερων ατόμων, στους οποίους δεν παρέχεται φαγητό.
- Σήμερα στεγάζονται σε διαμερίσματα στην Ελλάδα μέσω του προγράμματος ESTIA 22.726 αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες.
- Οι λαμβάνοντες οικονομική βοήθεια μέσω προπληρωμένων καρτών διαμένουν σε 120 περιοχές σε όλη την Ελλάδα. Το 32% των ατόμων αυτών βρίσκονται στην Αττική, το 34% βρίσκεται στα νησιά και το 15% στην Κεντρική Μακεδονία (Χάρτης).
Η αντιμετώπιση της κρίσης του μεταναστευτικού είναι μία μεταβλητή κατάσταση που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων οι διαφορετικές κουλτούρες, οι διαφορετικές ιδεολογικές καταβολές και οι διαφορετικές αντιλήψεις όλων αυτών των ανθρώπων. Σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, 270 εκατομμύρια περίπου άνθρωποι ζουν σε άλλη χώρα από αυτή που γεννήθηκαν και αποτελούν το 3,5% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Με το νέο νόμο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου με τίτλο «Βελτίωση της μεταναστευτικής νομοθεσίας, τροποποίηση διατάξεων των νόμων 4636/2019, 4375/2016, 4251/2014 και άλλες διατάξεις», που ψηφίσθηκε στις 8 Μαΐου 2020, μπαίνουν κανόνες και τάξη, γίνεται ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα δεν επιθυμεί τις μεταναστευτικές ροές, δεν επιθυμεί να είναι δίοδος διακινητών και δεν είναι ξέφραγο αμπέλι.
Οι βασικοί στόχοι του νέου νόμου είναι η ουσιαστική μείωση των μεταναστευτικών ροών και ο περιορισμός των συνεπειών της κρίσης στις τοπικές κοινωνίες.
Η Ελλάδα κάνει με αυτό το νόμο ένα αποφασιστικό βήμα προς την επίλυση χρόνιων προβλημάτων στην διαχείριση του μεταναστευτικού προβλήματος, την προστασία των τοπικών κοινωνιών και την υπεράσπιση της εθνικής μας κυριαρχίας και οι 10 βασικοί άξονές του είναι:
- Δημιουργία Κλειστών Ελεγχόμενων Δομών Νήσων.
- Κατά προτεραιότητα εξέταση των προσφυγών στους διαμένοντες στα νησιά και σύντμηση των προθεσμιών έκδοσης αποφάσεων.
- Απλούστευση των διαδικασιών καταγραφής των αιτημάτων ασύλου.
- Μητρώο Εισηγητών – βοηθών χειριστών Ασύλου από τοπικούς δικηγόρους.
- Κρατικός έλεγχος των δομών φιλοξενίας – διαφάνεια.
- Σύσταση Μητρώου Ελληνικών και Ξένων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
- Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων.
- Επίδοση των αποφάσεων ασύλου με ηλεκτρονικά μέσα.
- Με ένα έγγραφο έκδοση της golden visa.
- Απόρρητα κονδύλια για την πάταξη των δουλεμπορικών κυκλωμάτων.
Με το νέο μεταναστευτικό νόμο δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας ειδικού τμήματος επιστροφών, όπου επιτρέπεται να κρατούνται αυτοί οι οποίοι είναι προς επιστροφή, αν υπάρχει κίνδυνος φυγής τους, ώστε να επιτυγχάνονται οι απελάσεις όσων δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας.
Τα μηνύματα από την εφαρμογή του νέου νόμου είναι μέχρι σήμερα αισιόδοξα, αφού ήδη έχουν πραγματοποιηθεί:
- Τοποθέτηση νέων διοικήσεων στις 32 υφιστάμενες δομές φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, με αποτέλεσμα να περνά ο διοικητικός έλεγχος από διεθνείς οργανισμούς και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Αποστολή των διοικητών είναι να αναλάβουν την ευθύνη της εύρυθμης λειτουργίας των δομών φιλοξενίας και να επιδώσουν συνολικά 40.000 αποφάσεις ασύλου, από τις οποίες το 80% εκδόθηκαν μέσα στο 2020 και το 20% σε προγενέστερα έτη, ώστε να προχωρήσει ουσιαστικά η αποσυμφόρηση των δομών.
- Οι αποφάσεις σε πρώτο βαθμό, στις αιτήσεις ασύλου των νησιών του 2020 εκδίδονται σε 24 ημέρες, αντί σε 185 που ίσχυε παλαιότερα, ενώ η συνολική διαδικασία δεν υπερβαίνει τους 4 μήνες. Έτσι ενώ κάθε μήνα εκδίδονταν περίπου 4.000 αποφάσεις, η επιτάχυνση των διαδικασιών οδήγησε στον τετραπλασιασμό της έκδοσης αποφάσεων αιτήσεων ασύλου τον Απρίλιο, με την έκδοση αριθμού-ρεκόρ 16.000 αποφάσεων, εκ των οποίων οι 11.000 είναι απορριπτικές. Το Α΄ τρίμηνο του 2020, εκδόθηκαν 15.960 αποφάσεις, ενώ το Μάϊο αναμένονται να εκδοθούν 9.000 περίπου.
- Το πρώτο τρίμηνο του 2020 επετεύχθη ο τριπλασιασμός των επιστροφών, αλλά σήμερα η εκτέλεση επιστροφών λόγω κορωνοϊού έχει διακοπεί προσωρινά. Παράλληλα, έχει σχεδιασθεί η υλοποίηση 5.000 εθελουσίων επιστροφών, ενώ αναζητούνται νέοι διάδρομοι απελάσεων μεταναστών απευθείας στις χώρες προέλευσης.
- Οι ροές το Μάϊο μειώθηκαν κατά 92% και κατά 97% τον Απρίλιο και η αποσυμφόρηση των νησιών γίνεται πράξη, αφού έφυγαν 13.000 μετανάστες από την αρχή του έτους.
- Οι έλεγχοι των κονδυλίων, που τα προηγούμενα χρόνια ήταν 1,3 δισ. ευρώ και τα διαχειρίζονταν διεθνείς οργανισμοί και ΜΚΟ για λογαριασμό της χώρας μας, τώρα θα γίνονται από τις ανεξάρτητες αρχές, από την αστυνομία και από την οικονομική αστυνομία.
- Προβλέπεται η μετεγκατάσταση 1.600 ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων από την Ελλάδα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η οποία έως τώρα έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον της Πορτογαλίας, της Γαλλίας, του Λουξεμβούργου, της Γερμανίας, της Ιρλανδίας, της Ελβετίας, της Κροατίας, της Σερβίας και της Βουλγαρίας.
- Έγιναν διακρατικές συμφωνίες, στα πλαίσια των δυνατοτήτων του Δουβλίνου, για τη μετεγκατάσταση από την Ελλάδα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, 508 αιτούντων άσυλο.
- Από τις 1 Ιουνίου 2020 θα ξεκινήσει η σταδιακή αποχώρηση 11.237 αναγνωρισμένων προσφύγων και μη δικαιούχων ασύλου από το ελληνικό σύστημα υποδοχής, από τα διαμερίσματα του προγράμματος «ESTIA», τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης, τις δομές φιλοξενίας της ενδοχώρας και τις θέσεις υποδοχής σε ξενοδοχεία του προγράμματος «Filoxenia».
- Από τις 1 Σεπτεμβρίου 2020 οι προπληρωμένες κάρτες που δίδονται στους αιτούντες άσυλο, θα μπορούν να χρησιμοποιούνται από τους δικαιούχους αποκλειστικά και μόνο για την αγορά αγαθών και προϊόντων και όχι για ανάληψη μετρητών.
Το μοναδικό πρόβλημα που ανακύπτει μέχρι τώρα από την εφαρμογή του νέου νόμου, είναι ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα οι αλλαγές στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη νέα Ευρωπαϊκή Πολιτική Μετανάστευσης και Ασύλου θα συζητηθούν στις αρχές Ιουνίου. Οι προτάσεις περιλαμβάνουν ένα πολύ πιο αυστηρό πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο όσοι δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας θα επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης, με την παροχή από την πλευρά της ΕΕ εξωτερικής βοήθειας και εμπορικών και πολιτικών σχέσεων με τις χώρες αυτές, διότι οι επιστροφές κατευθείαν στις χώρες προέλευσης έχουν πάρα πολλά εμπόδια.
Συμπεραίνοντας, η πολιτική μου εκτίμηση είναι ότι αν δοθεί λύση και στο πρόβλημα των απελάσεων όσων δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας, διάφορα κόμματα που κινούνται στα άκρα ή στο περιθώριο, τα οποία είχαν σαν καλύτερο χορηγό μέχρι τώρα το μεταναστευτικό – προσφυγικό, δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΔΟΥΛΑΣ
Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
MSc _UK – Συνταγματάρχης ε.α.
Αναπληρωτής Γραμματέας Οργανωτικού ΝΔ Θεσσαλίας