Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ

*Του Νίκου Μουστάκα /  Αρθρογράφος – Msc International Negotiations

 

 

Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου, θα αναλύσουμε μια ακόμα πτυχή λειτουργίας της ΕΕ. Αυτή δεν είναι άλλη παρά η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Μέσω αυτής η ΕΕ προσπαθεί να διαμορφώσει μια όσο το δυνατόν συνεκτικότερη πολιτική σε θέματα ασφαλείας, εξωτερικής πολιτικής και δράσης στο διεθνές γίγνεσθαι.

Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), επιδιώκοντας τη διαμόρφωση ενιαίας στρατηγικής απέναντι στις διεθνείς προκλήσεις και την ενίσχυση του ρόλου της ΕΕ ως γεωπολιτικού δρώντα. Αν και η ΚΕΠΠΑ βασίζεται στη διακυβερνητική συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών, τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η προσπάθεια για μεγαλύτερη συνοχή και στρατηγική αυτονομία. Η ΚΕΠΠΑ θεσπίστηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1993 και στη συνέχεια ενισχύθηκε μέσω της Συνθήκης της Λισαβόνας (2009). Βασίζεται σε ομόφωνες αποφάσεις των κρατών-μελών, γεγονός που συχνά δυσχεραίνει την ταχεία λήψη αποφάσεων, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων.

Τα βασικά όργανα μέσω των οποίων προκύπτουν οι δράσεις της ΚΕΠΠΑ είναι τα εξής

1. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το οποίο καθορίζει τις γενικές κατευθύνσεις και τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
2. Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων το οποίο αποτελείται από τους Υπουργούς Εξωτερικών των κρατών-μελών και λαμβάνει αποφάσεις για τη διαχείριση κρίσεων και την επιβολή κυρώσεων.
3. Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας ο οποίος συντονίζει και εκπροσωπεί τη θέση της ΕΕ διεθνώς. Από το 2019, τη θέση αυτή κατέχει ο Ισπανός πολιτικός Ζοζέπ Μπορέλ.
4. Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) η οποία αποτελεί οργανισμό που υποστηρίζει τον Ύπατο Εκπρόσωπο και ενισχύει τη διπλωματική παρουσία της ΕΕ παγκοσμίως.
5. Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO) η οποία ενισχύει τη συνεργασία των κρατών-μελών στον τομέα της άμυνας.

Τα τελευταία χρόνια, η ΚΕΠΠΑ έχει έρθει αντιμέτωπη με σοβαρές γεωπολιτικές προκλήσεις που έχουν απαιτήσει άμεση αντίδραση και ενιαία στρατηγική από την ΕΕ. Από τη μία, ο πόλεμος που ξεκίνησε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 αποτελεί σημείο καμπής για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Η ΚΕΠΠΑ έφτασε στο σημείο να επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις στη Ρωσία, στοχεύοντας στον ενεργειακό και χρηματοπιστωτικό τομέα. Παρείχε στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη (EPF).Συντόνισε την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ, μειώνοντας την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.

 

Από την άλλη, η ΕΕ έχει επιδιώξει τη σταθερότητα στην περιοχή των Βαλκανίων, μέσω της στήριξης της ευρωπαϊκής προοπτικής των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, ενώ προσπαθεί να διαχειριστεί εντάσεις, όπως αυτές μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου. Σχετικά με την δραστηριότητά της στη Μέση Ανατολή, η ΕΕ προσπαθεί να διατηρήσει ρόλο διαμεσολαβητή σε συγκρούσεις όπως αυτή του Ισραήλ-Παλαιστίνης χωρίς όμως, πολλές φορές,  να παρουσιάζει απτά αποτελέσματα, κυνηγώντας με υστέρηση τα γεγονότα και τις πρωτοβουλίες που εκκινούνται από τις Μεγάλες Δυνάμεις πχ Αμερική, Ρωσία, Ινδία, Κίνα.  Η ΕΕ προσπαθεί να διατηρήσει ισορροπίες στις σχέσεις της με την Κίνα και τις ΗΠΑ, προωθώντας την ιδέα της «στρατηγικής αυτονομίας» σε τομείς όπως η άμυνα, η τεχνολογία και το εμπόριο. Διακηρύξεις και προθέσεις που αρκετές φορές παραμένουν στην θεωρία, με την πράξη να υστερεί ταχύτητας, ομοφωνίας και σύγκλισης συμφερόντων.
Όσον αφορά την περιοχή της Αφρικής, μέσω ειρηνευτικών αποστολών και ανθρωπιστικής βοήθειας, η ΕΕ στηρίζει χώρες που αντιμετωπίζουν αστάθεια και τρομοκρατία.

Οι βασικοί δρώντες που επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική της ΕΕ είναι:

• Ο Ύπατος Εκπρόσωπος που είναι ο επικεφαλής της διπλωματικής δράσης της ΕΕ.
• Τα Κράτη-Μέλη τα οποία ξεχωριστά το καθένα μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις, ειδικά τα μεγαλύτερα όπως η Γερμανία και η Γαλλία.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία διαδραματίζει ρόλο σε θέματα οικονομικής διπλωματίας και κυρώσεων.
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο έχει συμβουλευτικό ρόλο και επηρεάζει τις αποφάσεις μέσω ψηφισμάτων.

Η ΚΕΠΠΑ επηρεάζει τη σύγχρονη γεωπολιτική κατάσταση με διάφορους τρόπους. Ειδικότερα, το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να προχωρήσει σε ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αυτονομίας επιδιώκοντας να μειώσει την εξάρτηση από τις ΗΠΑ στο πεδίο της ασφάλειας.
Έπειτα, μέσω της δυνατότητας διαχείρισης κρίσεων και κυρώσεων χρησιμοποιεί την οικονομική της δύναμη για να ασκήσει διεθνή πίεση. Στη συνέχεια μέσω της πολυμερούς διπλωματίας η ΕΕ προωθεί τη συνεργασία με τον ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς για την ειρήνη και τη σταθερότητα. Τέλος, καθώς η ανθρωπότητα βαδίζει σε ταραγμένους καιρούς η ΕΕ καλείται να προβάλλει σθεναρή δράση σχετικά με την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών. Σε αυτό το πλαίσιο η  ΚΕΠΠΑ στοχεύει στην αντιμετώπιση κυβερνοαπειλών, παραπληροφόρησης και ενεργειακών κρίσεων.

Η ΚΕΠΠΑ αποτελεί τον μηχανισμό μέσω του οποίου η ΕΕ προσπαθεί να διαμορφώσει μια συνεκτική και αποτελεσματική εξωτερική πολιτική. Παρά τις δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων λόγω των διαφωνιών μεταξύ των κρατών-μελών, έχει καταφέρει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις, ιδιαίτερα μετά την κρίση στην Ουκρανία. Στο μέλλον, η αποτελεσματικότητα της ΚΕΠΠΑ θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της ΕΕ να ενισχύσει τη στρατηγική της αυτονομία και να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες γεωπολιτικές προκλήσεις. Ωστόσο, κάπου εδώ θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η ασυμμετρία συμφερόντων και πολιτικών οι οποίες επηρεάζονται από ποικίλους παράγοντες  όπως η γεωγραφική περιοχή, η οικονομική δύναμη, η πολιτισμική συγγένεια των κρατών καθώς οι προσωπικότητες που βρίσκονται στις ηγετικές θέσεις των κρατών μελών.

Συνεπώς, παρατηρείται από τα παραπάνω, η δυσκολία του πολιτικού οχήματος που ονομάζεται ΕΕ να ασκήσει μια έγκαιρη εξωτερική πολιτική και συνεκτική πολιτική ασφάλειας. Οι προκλήσεις της σημερινής εποχής, είτε θα εξαναγκάσουν την ΕΕ να ξεπεράσει αυτά τα αγκάθια είτε θα καταλήξει να είναι παρίας των διεθνών εξελίξεων. Η αλλαγή συλλογιστικής από την ισχύ του δικαίου, στο δίκαιο της ισχύος φέρνει προ τετελεσμένων τις ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες εάν θέλουν να επιβιώσουν, επιβάλλεται να κάνουν γενναία άλματα ενίσχυσης της ισχύος σε οικονομικό, κοινωνικό, αμυντικό, εξοπλιστικό και δημοκρατικό επίπεδο. Σε αυτό το σημείο εντάσσονται πρωτοβουλίες  πάταξης της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας και εκσυγχρονισμού των ιδεών πάνω στις οποίες στηρίχθηκε στη γέννησή της η ΕΕ, όπως είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η προσήλωση στην ειρήνη και η οικονομική ισχύς καθώς η λελογισμένη συγχώνευση του δικαίου και της ωμής δύναμης.

 Θες να μαθαίνεις πρώτος τα νέα από το TrikalaVoice.gr;